Τρίτη 18 Νοεμβρίου 2014

Με αφορμή το Νίκο Ζαχαριάδη και την έκδοση των έργων του

Δύο άρθρα στην «Αυγή» και η απάντηση των επιμελητών της έκδοσης των απάντων του Ν.Ζαχαριάδη

Στην εφημερίδα ΑΥΓΗ, στα φύλλα 23/10 και 2/11 του 2014 δημοσιεύτηκαν δύο κείμενα που αναφέρονται (και) στην δουλειά μας αναφορικά με την έκδοση των Απάντων των δημοσιευμένων κειμένων του Ν. Ζαχαριάδη. Το πρώτο είναι του συνταξιούχου δημοσιογράφου Κλέαρχου Τσαουσίδη και το δεύτερο του Πανεπιστημιακού και Γενικού Γραμματέα των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) Βαγγέλη Καραμανωλάκη. Ο κ. Τσαουσίδης ζητάει- προφανώς και από εμάς- «Λίγο σεβασμό στα θύματα του Ζαχαριάδη» (αυτός είναι ο τίτλος του άρθρου του) ενώ ο κ. Καραμαναλώκης τιτλοφορεί το δικό του άρθρο ως εξής: «Νίκος Ζαχαριάδης: Η Επιστροφή». Ασφαλώς τα δύο άρθρα δεν είναι της ίδιας ποιότητας. Θα αδικούσαμε πολύ τον κ. Καραμανωλάκη αν του χρεώναμε έστω και ελάχιστη από την εμπάθεια που έχει στο πρόσωπο του Ν. Ζαχαριάδη ο Κλ. Τσαουσίδης.

Πριν προχωρήσουμε οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε ένα ζήτημα. Δική μας δουλειά δεν είναι να επιστρέψει ο Ζαχαριάδης. Αυτό άλλωστε, δεν γίνεται. Δική μας, επίσης, δουλειά δεν είναι να δείξουμε σεβασμό ή ασέβεια σε οποιοδήποτε ιστορικό πρόσωπο το οποίο ο οποιοσδήποτε χαρακτηρίζει θύμα του Ν. Ζαχαριάδη. Δική μας δουλειά είναι να δείξουμε σεβασμό σε όλα τα ιστορικά στοιχεία, που είναι δυνατόν να εντοπίσουμε, και να τα παρουσιάσουμε όπως ακριβώς είναι. Χωρίς αποσιωπήσεις και χωρίς αλλοιώσεις.

Το κόψε- ράψε δεν είναι ιστορία

Ο κ. Τσαουσίδης, όπως δείχνει το κείμενό του, έχει καταλήξει σε ιστορικά συμπεράσματα και δεν αμφιβάλει για το ιστορικό παρελθόν. Αυτό, δεν είναι κάτι το παράξενο. Συνήθως απαντιέται σε περιπτώσεις ανθρώπων που είτε έχουν μεγάλη ιστορική γνώση είτε έχουν απόλυτη ιστορική άγνοια. Στο άρθρο του κ. Τσαουσίδη ιστορική γνώση δεν διαφαίνεται. Κι επειδή, ατάκτως ειρημένα, γράφει πολλά, τον πληροφορούμε ότι η έκδοση των έργων του Ζαχαριάδη δεν έχει φτάσει ακόμη σε όλες τις ιστορικές περιόδους και σε όλα τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται. Καλό επομένως θα ήταν να έχει υπομονή. Και κυρίως να μην εκτίθεται.

Για την περίπτωση του Άρη Βελουχιώτη εμείς γράφουμε στον πρώτο τόμο των έργων του Ν. Ζαχαριάδη που φέρει τον γενικό τίτλο «Ιστορικά διλήμματα- Ιστορικές απαντήσεις». Ο κ. Τσαουσίδης δεν φαίνεται να έχει διαβάσει τί γράφουμε. Αλλά δεν φαίνεται και να γνωρίζει το θέμα με τις πηγές που το συνθέτουν. Το χειρότερο όμως είναι ότι κάνει διαστρεβλώσεις αυτών που γνωρίζει. Γράφει συγκεκριμένα: «Θυμίζω απλώς τη βαθυστόχαστη ανάλυση του Ζαχαριάδη, λίγες μέρες αφότου είχε γυρίσει στην Ελλάδα, στις 12 Ιουνίου 1945, όπως την κατέγραψε ο ‘‘Ριζοσπάστης’’ για τον αρχικαπετάνιο Άρη: ‘‘Ο σ. Ζαχαριάδης μας ανακοίνωσε ότι η Κ.Ε. του ΚΚΕ, αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήλθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοιχτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Άρη Βελουχιώτη ή Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια’’. Χωρίς σχόλια».

Ολόκληρο το κείμενο της δήλωσης του Ν. Ζαχαριάδη που δημοσίευσε ο Ριζοσπάστης στις 12 Ιουνίου του 1945 (υπάρχει στον πρώτο τόμο των έργων του) είναι το εξής: «Ο σ. Ζαχαριάδης μας ανεκοίνωσε ότι η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήρθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοικτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια). Ο Βελουχιώτης, και ύστερα από τη σύναψη της συμφωνίας της Βάρκιζας, συνέχισε τη δράση του. Η δράση αυτή, που μονάχα την αντίδραση μπορούσε να εξυπηρετήσει, γιατί της έδινε όπλα για να χτυπά το ΚΚΕ, να παραβιάζει τη συμφωνία της Βάρκιζας και να δικαιολογεί τα εγκλήματά της, δεν επιτρέπει πια καμμιά καθυστέρηση για την ανοικτή καταγγελία του Άρη Βελουχιώτη. Όπως είνε γνωστό, ο Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας) στον καιρό της δικτατορίας του Μεταξά είχε πιαστεί και είχε κάνει δήλωση μετάνοιας και αποκήρυξης του ΚΚΕ».

Το δικό μας σχόλιο είναι τούτο: Πόσο θράσος χρειάζεται ώστε να δίνεις μαθήματα στους άλλους την στιγμή που δεν έχεις το θάρρος μια δήλωση- ιστορικό στοιχείο να την παραθέσεις όπως έχει και καταφεύγεις στο πετσόκομμά της;

Το πάθος που δικαιώνει τους χαφιέδες

Έχει κι άλλα περίεργα ο κ. Τσαουσίδης. Θα σταθούμε μόνο σ’ ένα που ως θέμα περιέχεται στα έργα του Ν. Ζαχαριάδη που έχουν εκδοθεί κι εμείς το έχουμε παρουσιάσει και σχολιάσει εξαντλητικά. Γράφει ο κ. Τσαουσίδης: «Και ήρθε η ανάταση του ελληνικού λαού στην κατοχή, χάρη στον Άρη Βελουχιώτη (τον… Μιζέρια) και τα στελέχη που πίστεψαν στην ενότητα του λαϊκού κινήματος. Η συμμορία που πήρε στα χέρια της το ΚΚΕ τους βαφτίζει κι αυτούς χαφιέδες: ο πράκτορας Σιάντος, οι χαφιέδες της Προσωρινής Επιτροπής, οι εχθροί του λαού… Όλοι σχεδόν οι καπετάνιοι. Έτσι οδηγήθηκε στην αυτοκτονία ο κόκκινος συνταγματάρχης Ευριπίδης Μπακιρτζής, ο ελευθερωτής της Θεσσαλονίκης».

Σχόλιο πρώτο: «Μιζέριας» ήταν το ψευδώνυμο που ο ίδιος ο Άρης Βελουχιώτης είχε επιλέξει για τον εαυτό του- στο πλαίσιο της κομματικής δουλειάς- την δεκαετία του ’30. Αλλά ο κ. Τσαουσίδης, μάλλον, θέλει να το αποδώσει σε κακία του Ζαχαριάδη προς τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ. Γι’ αυτό και το ειρωνεύεται με την χρήση των αποσιωπητικών που προηγούνται. Τόσα ξέρει…

Σχόλιο δεύτερο: Ο κ. Τσαουσίδης μιλάει για συμμορία που πήρε στα χέρια της το ΚΚΕ και τους έβγαλε όλους χαφιέδες. Δεν είναι έτσι (το περί χαφιέδων) αλλά αυτά θα τα πούμε όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή. Ανάμεσα στους «χαφιέδες» που κατά τη γνώμη του δεν ήταν χαφιέδες, ο κ. Τσαουσίδης βάζει και κάποια «Προσωρινή Επιτροπή». Προφανώς αναφέρεται στην Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ. Δηλαδή στην καθοδηγούμενη από την Ασφάλεια ηγεσία του ΚΚΕ που έστησε ο Μανιαδάκης τον Γενάρη του 1940. Αυτή η καθοδήγηση δεν ήταν χαφιέδικη κ. Τσαουσίδη; Μην εκτίθεστε τόσο…!!!

Σχόλιο τρίτο: Δική μας δουλειά είναι να κάνουμε όσο το δυνατόν πιο εμπεριστατωμένη ιστορική επιμέλεια και τεκμηρίωση στην έκδοση των έργων του Ν. Ζαχαριάδη έτσι ώστε ιστορικές μυθογραφίες τύπου Τσαουσίδη- στις οποίες το αντιζαχαριαδικό ή αντιΚΚΕ πάθος είναι κυρίαρχο- να εκλείψουν. Αυτή την ευθύνη την αναλαμβάνουμε χωρίς κανένα σεβασμό σε θύματα του Ζαχαριάδη ή του ΚΚΕ τύπου Τυρίμου. Συγνώμη από ασφαλίτες δεν θα ζητήσουμε. Ούτε για λογαριασμό μας- ούτε για λογαριασμό του Νίκου Ζαχαριάδη.

Ο ιστορικός αποστρέφεται τις γενικολογίες

Με τον Βαγγέλη Καραμανωλάκη ασφαλώς θα συμφωνήσουμε ότι «η ανάγκη να ξαναδιαβάσουμε την ιστορική διαδρομή και τα πεπραγμένα προσώπων που σημάδεψαν την ιστορία της Αριστεράς αλλά και ευρύτερα της χώρας, όπως ο Ζαχαριάδης, είναι αναγκαία σε μια τέτοια ιστορική συγκυρία». Η δική μας προσέγγιση πάει πολύ βαθύτερα αλλά δεν είναι του παρόντος. Απλά σημειώνουμε πως ο Ζαχαριάδης δεν ήταν γενικά αριστερός. Ήταν Κομμουνιστής κι ως κομμουνιστής εξ’ ορισμού αριστερός. Κομμουνιστής απροσδιόριστος παραταξιακά ή δεξιός δεν νοείται. Αντίθετα έχουμε δει πολλούς αριστερούς στην ταμπέλα και δεξιούς στην πράξη.

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης φαίνεται, μάλλον, να θεωρεί σωστή την προσέγγιση Τσαουσίδη περί θυμάτων του Ζαχαριάδη. Δεν την σχολιάζει αλλά εμμέσως την ενισχύει.

Δεν αναφερόμαστε στην περιπτωσιολογία αλλά την μέθοδο προσέγγισης Τσαουσίδη που καμιά σχέση δεν έχει με την ιστορία ως επιστήμη. Αυτό ήταν μη αναμενόμενο από έναν πανεπιστημιακό σαν τον Β. Καραμανωλάκη- που έχει και γνώση ενός μέρους του αρχείου του ΚΚΕ.

Εξίσου μη αναμενόμενες ήταν και ορισμένες αναφορές που κάνει ο Β. Καραμανωλάκης υπό τον τύπο ερωτημάτων. Χάριν συντομίας θα αναφέρουμε μία από αυτές.

Γράφει ο Β. Καραμανωλάκης: «Η αναφορά στην προσωπική του τραγωδία (σ.σ. του Νίκου Ζαχαριάδη) μπορεί να αποσείσει τις ευθύνες του για μερικές από τις πιο σκοτεινές σελίδες της ιστορίας του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος;». Ποιος έθεσε τέτοιο ζήτημα; Κι εντέλει ποιες είναι αυτές οι σκοτεινές σελίδες της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος στις οποίες αναφέρεται ο Β. Καραμανωλάκης; Εμείς γνωρίζουμε πως ο ιστορικός δεν μπορεί να μιλάει γενικά και αόριστα σαν πολιτικός που υπόσχεται για να μην δεσμεύεται και για να μπορεί μετά να τα γυρίσει. Ο ιστορικός μιλάει συγκεκριμένα. Τι ακριβώς έπεσε στην αντίληψή του Β. Καραμανωλάκη, στους δύο τόμους των έργων του Ν. Ζαχαριάδη που έχουν εκδοθεί ώστε να του δίνουν το δικαίωμα να κάνει τέτοιες υπομνήσεις;

Τι σημαίνει «κατανοώ» στην ιστορία;

Ο Β. Καραμανωλάκης καταλήγει με ένα δόγμα, που πολλοί το θεωρούν ως δόγμα του ιστορικού.«Κατανοώ δεν σημαίνει δικαιολογώ ή δικαιώνω», γράφει. Το δικό μας δόγμα είναι μάλλον διαφορετικό. Κατά τη δική μας άποψη η κατανόηση του ιστορικού γεγονότος μπορεί εκ των πραγμάτων να οδηγεί και στην δικαιολόγηση και στη δικαίωση του ιστορικού προσώπου ή φορέα. Κατανοώ, για μας, σημαίνει αντιλαμβάνομαι σε βάθος και στο μέγιστο βαθμό ολοκληρωμένα το θέμα με το οποίο καταπιάνομαι. Εξαντλώ την αναζήτηση πηγών κι έχω επιστημονική- δηλαδή αντικειμενική- μέθοδο στη σύνθεσή τους. Κατανοώ σημαίνει αδιαφορώ αν μέσα από μια τέτοια δουλειά δικαιολογούνται ή δικαιώνονται οι πράξεις των ιστορικών προσώπων κι φορέων. Το συμπέρασμα προκύπτει αντικειμενικά.

Αν πάμε στο «κατανοώ δεν σημαίνει δικαιολογώ ή δικαιώνω» τότε, μάλλον, σκοπός μας δεν είναι να κατανοήσουμε το ιστορικό γεγονός αλλά να κατανοήσουμε κάποια σκοπιμότητα που προϋπάρχει της προσέγγισής του. Αν η ιστορική έρευνα οδηγεί αντικειμενικά σε συμπεράσματά που δικαιολογούν ή δικαιώνουν πράξεις του ιστορικού προσώπου ή φορέα τί πρέπει να κάνει ο ιστορικός που εξ’ ορισμού λέει ότι «κατανοώ δεν σημαίνει δικαιολογώ ή δικαιώνω»; Να αποκρύψει ή να διαστρεβλώσει τα ιστορικά στοιχεία; Αλλά τότε δεν κάνουμε ιστορία. Ασκούμαστε απλώς στην σκοπιμότητα που συνήθως είναι πολιτική σκοπιμότητα. Δεν είναι ιστορία. Είναι χρήση της ιστορίας κατά το δοκούν.-

Γιώργος Πετρόπουλος Νίκος Χατζηδημητράκος

Σημείωση Γ.Π. & Ν.Χ.: Το κείμενο αυτό στάλθηκε σε όλες τις εφημερίδες και φυσικά στην ΑΥΓΗ που φιλοξένησε τα άρθρα των Κλ. Τσαουσίδη και Βαγγ. Καραμανωλάκη. Από μέρους των έντυπων ΜΜΕ και της ΑΥΓΗΣ δεν έτυχε δημοσίευσης ούτε περιληπτικά. Έτσι καταφεύγουμε στη δημοσίευση του μέσω της χρήσης των ιστοσελίδων του διαδικτύου.