ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ
Αποσπάσματα από τις σημειώσεις και τα στενογραφημένα πρακτικά των συναντήσεων-συζητήσεων (Φλεβάρης 1956) του Ν. Ζαχαριάδη με τα μέλη της διαβόητης "Επιτροπής των 6 Κομμάτων" του Χρουστσόφ
Όταν με πήραν από τη Συνεδρίαση ΧΧ Συνέδριου KΠCC 21.2.56
"Συζήτηση 1η με την Επιτροπή Κομμουνιστικών Κομμάτων στις 21.2.56"
Άρχισε έτσι: Ντεζ: χιλιάδες γράμματα απ' όλες τις χώρες της Λ(αϊκής) Δ(ημοκρατίας) + Σοβ(ιετικής) Έ(νωσης) που αφορούν
"α) παραβίαση εσωκομ.(ματικής) Δημοκρ.(ατίας).
"β) Για πολιτική: κανένα πολιτικό ζήτημα.
Μέλη κόμματος δεν είχαν καθαρή πολιτική γραμμή, ήταν αποπροσανατολισμένη από διεθνή και εσωτερική κατάσταση.
Καθοδήγηση δεν έδωσε καθαρή εικόνα κατάστασης, διάταξη δυνάμεων, καθήκοντα κόμματος - χονδρά αριστερά λάθη.
Ζαχ.(αριάδης): Για μέλη και αποφάσεις ΚΕ θα πάρω και θα δώσω συγκεκριμένα στοιχεία. Το κύριο όμως είναι η πολιτική γραμμή του κόμματος και ότι δεν ειπώθηκε τίποτε συγκεκριμένο.
Κούσινεν - Ζαχ.(αριάδης) έχεις δίκιο. Γι' αφτό εγώ θα μιλήσω για τα πολιτικά λάθη:
"α) Λάθος ήταν γράμα Ζαχ.(αριάδη) 1940 γιατί αναζητούσε δίχως όρους συνθηκολόγηση προς Μεταξά.
Ζαχ.(ριάδης): Σύντροφε Κούσινεν το διάβασες;
Κού(σινεν): Όχι!
"β) 1945: δεν άκουσε Ζαχ.(αριάδης) ΚΚΣΕ για αποχή από εκλογές.
"γ) Λαθεμένος προσανατολισμός προς ένοπλο αγώνα: Έπρεπε ναρχίσετε: εφτιάχνατε - παρτιζάνικες ομάδες.
"δ) Βορειοηπειρωτικό 1945.
"Δυο άξονες
Ζαχ.(αριάδης). Σύντρ. Κούσινεν, το διάβασες;
Κού.(ινεν).: όχι!
στ) Σχέδιο προγράμματος. Το δημοσιεύσατε χωρίς να ρωτήσετε. Ζήτημα γης και αγροτιάς.
ζ) Λάθος δημιουργίας ενιαίου αγροτ(ικού) κόμματος. Άρνηση Δημοκρατ(ικής) Επαν(άστασης) στην Ελλάδα.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
25.2.56
Επιτροπή αδελφών κομμάτων
Κούσινεν δήλωσε:
"1ο Διαπίστωσα ότι αγνόησαν σύσταση UK να μην πάρουμε τα όπλα.
"2ο Μίλησε για το πως ο σ(ύντροφος) Ζαχ(αριάδης) έκανε την προετοιμασία του ένοπλου αγώνα. Προετοιμαζόταν έτσι ωσότου τους πιο πολλούς κομμουνιστές τους πιάσαν.
Η κύρια Ctabka έμπαινε στον εξωτερικό παράγοντα.
"3ο Ο αγώνας είταν ηρωϊκός και τον υποστηρίζαμε.
Κριτική Μαρξ για κομούνα και υποστήριξη.
Ο σ. Ζαχ(αριάδης) προσπάθησε να διαστρεβλώσει τις θέσεις μου.
Ερώτηση Κούσινεν:
Τι εννοεί όταν λεει ότι δεν θα με σπρώξει από δική του πλευρά προς κατέφθυνση γιουγκοσλαβική;
Απάντ(ηση): Δε θα κάνω ανταρσία.
Κόβατς: Ο Ζαχ(αριάδης) την πρώτη πως υπερασπίζομαι Σοβ(ιετική) Έν(ωση).
Ο σ. Κούσινεν ζητούσε απτό Ζαχ(αριάδη) να μάθει τι θα κάνει αν οι οπαδοί του δεν συμφωνήσουν κλπ. Έδειξε ότι έχει κιόλας παρμένη απόφαση.
Επιτροπή δείχνει ότι στη θέση της απέναντι στην καθοδήγηση του ΚΚΕ ζητά απ' τις απόψεις Παρτσαλίδη - Κολιγιάννη - Φράξια ΚΟΤ
"- Συνάντηση με Ντιμιτρώφ
"- Ομάδα Ζαχαριάδη τότε
"- Μια σύσταση: για ένοπλη πάλη!!
"- Μη παραδοχή σύστασης = Η ανυπακοή - Αντισοβιετισμός
Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
Απ' το 1935 ακόμα με βάση μια επαναστατική δημοκρατική συμφωνία με αγροτικούς παράγοντες κάναμε ένα βήμα - την ένωση των επαναστατικών, δημοκρατικών δυνάμεων της Ελλάδας στη βάση της επαναστατικής δημοκρατικής αλλαγής στην Ελλάδα. Μ' αυτή τη συμφωνία το Αγροτικό κόμμα αναγνώριζε τον ηγετικό ρόλο εργατικού κόμματος και θα συμπορευόταν μαζί μας ως την πραγμάτωση του δημοκρατικού μετασχηματισμού στην Ελλάδα.
Στη συνέχεια η απόφαση που πάρθηκε στο συνέδριο εγκρίθηκε απ' την Διεθνή. Αυτή την πολιτική τη συνεχίσαμε και μετά τον πόλεμο αν και στη διάρκεια του πολέμου υπήρχαν παραβιάσεις της, παρ' όλα αυτά πετύχαμε να εμποδίσουμε την Ελληνική μπουρζουαζία να οργανώσει δικό της μαζικό αγροτικό κόμμα, - κάτι τέτοιο δεν υπήρξε ποτέ.
Έχω τη γνώμη ότι αυτό το συμμαχικό μας αγροτικό κόμμα είναι το μοναδικό μαζικό αγροτικό κόμμα στην Ελλάδα.
σ. ΓΙΟΤΓΚΩΦ: Και τώρα;
σ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: Μάλιστα και τώρα. Είναι ένα νόμιμο κόμμα. Ο ηγέτης του Γαβριηλίδης πέθανε. Έχει δημοσιευθεί το ανάλογο πληροφοριακό υλικό των νόμιμων κομμάτων στην Ελλάδα όπου συμπεριλαμβάνεται και το νόμιμο αγροτικό κόμμα με το έμβλημά του και τη φωτογραφία του Γαβριηλίδη. Πιστεύω ότι πρόκειται για ένα σοβαρό φαινόμενο.
"- Που βασίζω αυτό το συμπέρασμά μου; Είναι φυσικό να μη διαθέτω στην παρούσα στιγμή τα ανάλογα αντικειμενικά στοιχεία.
"- Μπορώ να αναφέρω για το 1946: Την Πανελλήνια Ένωση αγροτικών συνεταιρισμών, το πανελλήνιο συνέδριο, την ηγεσία. Εκλέχτηκαν εκπρόσωποι των αριστερών κομμάτων, που αγωνίστηκαν στις γραμμές τους, εκπατρίστηκαν και βρίσκονται τώρα μαζί μας. Πρόκειται για μια Συνομοσπονδία. Σ' αυτήν συμμετέχουν εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες, εκατομμύρια, το βασικό της κορμό δεν τον αποτελούν οι φτωχοί αλλά οι μεσαίοι.
Σ' ότι αφορά τον Ένοπλο αγώνα. Στις αρχές του 1946 η κατάσταση στην Ελλάδα είχε διαμορφωθεί ως εξής: Ύστερα απ' την κρίση που πέρασε το κόμμα λόγω της προδοτικής Βάρκιζας, είχαμε παραδώσει τα όπλα και δεν κρατήσαμε τις θέσεις που μπορούσαμε να κρατήσουμε, ούτε την γενική αμνηστεία δεν καταφέραμε να πάρουμε. Εδώ που τα λέμε αμνηστεύθηκαν οι ηγέτες αλλά όχι και οι απλοί αγωνιστές. Αυτό το εκμεταλλεύθηκε η αντίδραση: τάχα οι ηγέτες αμνηστεύθηκαν για τα λεφτά τους όταν εσείς φυλακιστήκατε. Ως τώρα βρίσκονται γι' αυτή την αιτία συντρόφοι μας στις φυλακές. Αργότερα το κόμμα ανέκτησε τις δυνάμεις του. Στην περίοδο 1945-1946 η κατάσταση είχε διαμορφωθεί ως ακολούθως: στα συνδικάτα ξ μαζική δράση ανέβαινε, οι απεργίες άγγιξαν το 80-90%. Η Γενική εργατική Ομοσπονδία ήταν στα χέρια μας, παρά το αναλογικό σύστημα η επίσημη ηγεσία δε μπορούσε να προωθήσει τους ρεφορμιστές της.
Έγινε το συνέδριο των βιοτεχνών, που συγκέντρωνε τον κύριο όγκο των μικρών επαγγελμάτων. Η ηγεσία τους ήταν δική μας. Το ίδιο έγινε και με τους αγροτικούς συνεταιρισμούς. Για πρώτη φορά έγινε δική μας και η πιο μαζική οργάνωση μ' εκατοντάδες χιλιάδες μέλη: η πανελλήνια αθλητική Ένωση. Ο στόχος του αγώνα ήταν η άνοδος του μαζικού κινήματος.
Απ' την άλλη πλευρά με την άμεση υποστήριξη των Άγγλων υπήρχε στην Ελλάδα η πολιτική του μονόπλευρου Εμφυλίου πολέμου, η τρομοκρατία ήταν εν δράσει, μας δολοφονούσαν μαζικά. Οι φασίστες κατελάμβαναν ολόκληρες πόλεις κι έκαναν πογκρόμ. Εμείς αντιπαραθέσαμε την πολτική της συμφιλίωσης, της ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, τη διενέργεια εκλογών με αναλογική. Κι όσο για τις φασιστικές συμμορίες, αντιπαραθέταμε σ' αυτές τη μαζική λαϊκή αυτοάμυνα όπως την ονομάζαμε, οργανώσαμε σε πόλεις και χωριά μαζική λαϊκή αντίσταση που σε κάποιες περιοχές έπαιρνε τη μορφή αντάρτικου αγώνα.
Ένα χρόνο ύστερα από την υπογραφή της συμφωνίας, στις 12 Φλεβάρη του 1946 έγινε η ολομέλεια της ΚΕ του κόμματος στην οποία μπήκε το θέμα της οργάνωσης του Ένοπλου αγώνα. Ακολούθησε η σύσκεψη των κομματικών στρατιωτικών καθοδηγητών που επεξεργάστηκε τα πρώτα μέτρα. Έχοντας αυτή την απόφαση μαζί μου πήγα στο Συνέδριο στη Τσεχοσλοβακία, όπου συναντήθηκα με τους Γιουγκοσλάβους ηγέτες. Τίτο, Ράνκοβιτς, Κάρντελ, Τζίλας. Τους πληροφόρησα για την απόφασή μας. Οι Γιουγκοσλάβοι σύντροφοι συμφώνησαν μ' αυτή κι αποφάσισαν να την υποστηρίξουν στην πράξη. Πήγα στο σ. Δημητρώφ που ενέκρινε επίσης την απόφαση και συμφώνησε με την χάραξη της γραμμής μας - το βαθμιαίο πέρασμα απ' τη λαϊκή αυτοάμυνα στην αντάρτικη δράση και μαζικό ένοπλο αγώνα. Στη Γιουγκοσλαβία μου παραχώρησαν αεροπλάνο για να πετάξω στα Τίρανα. Εκεί, μπορείτε να ρωτήσετε το σ. Εμβέρ Χότζα, δε συναντήθηκα μαζί του αλλά με τον Κότσε… Το ίδιο συνέβη και με τους Αλβανούς συντρόφους.
Ύστερα απ' όλα αυτά επέστρεψα στην Ελλάδα και τραβήξαμε πάνω σ' αυτή τη γραμμή. Σωστή ήταν η απόφαση; Σωστή. Να καθόμαστε τώρα και να την επικρίνουμε - είναι σα να επαναλαμβάνουμε αυτό που πε ο Πλεχάνωφ το 1907: δεν έπρεπε να πάρουμε τα όπλα. Όχι, έπρεπε να τα πάρουμε. Ο λαός το υποστήριξε και συναίνεσε. Σ' αυτόν τον αγώνα το κόμμα κι ο λαός έδωσαν δεκάδες χιλιάδες, εκατοντάδες ανθρώπους, δεν μπορούμε να διαγράψουμε αυτό το γεγονός.
Θέλω ακόμα να πω το εξής: υπήρχαν οι εσωτερικές μας δυσκολίες. Ρωτήστε γι' αυτές το σ. Παρτσαλίδη. Τώρα είναι εύκολο στο σ. Γιούγκωφ να μας λεει: ρίξατε τα λάθη στο Σιάντο και καθαρίσατε και τώρα τα φορτώνετε στο Τίτο. Νομίζω ότι το Βουλγαρικό κόμμα θα μπορούσε να εξετάσει αυτά τα λάθη κάνοντάς μας κατανοητή την άποψη του σ. Γιούγκωφ.
σ. ΓΙΟΥΓΚΩΦ: Δε σας πληροφόρησαν σωστά. Εγώ λεω ότι θα θα ταν πολύ απλοϊκό αν περιοριστούμε σ' αυτές τις αιτίες κι ερμηνεύσουμε μόνο μ' αυτές κάποια γεγονότα. Σας έδωσαν λάθος πληροφόρηση.
σ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: Αν είναι έτσι ζητώ συγνώμη. Πιστεύω ότι οφείλετε να διαβάσετε τις αποφάσεις μας. Για να το πούμε καθαρά δεν μιλάμε μονόπλευρα σ' αυτές. Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Αντιθέτως κατηγορούμε την ηγεσία του κόμματος που επέτρεψε στο Σιάντο να την χειραγωγεί. Υπήρχαν παρεκκλίσεις.
σ. ΓΙΟΥΓΚΩΦ: Αυτή η προδοσία της επανάστασης πραγματοποιήθηκε συνειδητά απ' το Σιάντο. Τα άλλα μέλη του ΚΚΕ εκείνη την περίοδο δεν κατάλαβαν την προδοσία του Σιάντου και τα λάθη του ΚΚΕ. Υποτάχτηκαν σ' αυτή τη γραμμή.
σ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: Μας λένε ότι ο Σιάντος το' κανε αυτό συνειδητά. Δε ρίχνω σ' αυτόν το δικό μου φταίξιμο, όλα τα λάθη μας, το γεγονός ότι το κόμμα ξέφυγε απ' το σωστό Μαρξιστικό-Λενινιστικό δρόμο.
Σύντροφοι, μπορείτε να ρωτήσετε τον Παρτσαλίδη για το ότι ο Σιάντος κατείχε ηγετικές θέσεις ακόμα και στις στρατιωτικές οργανώσεις. Αποφασίσαμε να βγάλουμε το Σιάντο στο εξωτερικό.
Έβαλα ειδικά το ζήτημα του Σιάντου. Ο Ράνκοβιτς μου πε: μη τον στέλνετε σε μας. Πήραμε διαβατήρια και πήγαμε να φύγουμε μέσω Θεσσαλονίκης. Δεν ήθελε να αφήσω το Σιάντο μονάχο. Καθυστερήσαμε στην εφαρμογή της κομματικής γραμμής. Αυτό έχει καταγραφεί στα κομματικά ντοκουμέντα. Δε λεω τίποτα καινούριο. Θέλω ακόμα μια φορά να υπογραμμίσω ότι τον Ιούνη του 1947 ο σ. Τίτο με πληροφόρησε: σ. Ζαχαριάδη ύστερα από τις συνομιλίες μας με τη Μόσχα ήρθε ο σ. Μπαράνοφ και θα πας μαζί του στη Μόσχα.
Με υποδέχτηκε ο σ. Σουσλώφ. Η πρώτη σύσκεψη έγινε με το σ. Ζντάνωφ. Η δεύτερη με το σ. Στάλιν, Μολότωφ, Ζντάνωφ.
Τον επόμενο καιρό τα προβλήματα του Ελληνικού κόμματος και του αγώνα τα συζητούσαμε άμεσα στο Πολιτικό Γραφείο και στην Ανώτατη στρατιωτική ηγεσία μας.
Είχα προσωπική επαφή με το Στάλιν. Το 1947 στη σύσκεψη του Ιουνίου στην ΚΕ με το σ. Στάλιν, Μολότωφ και Ζντάνωφ εγκρίθηκε πλήρως, απόλυτα δίχως καμιά παρατήρηση η δράση του κόμματος.
Έφτασε ο σ. Στάλιν να με ρωτήσει γιατί βάζω ζητήματα τόσο συνεσταλμένα . Έθεσα το ζήτημα της βοήθειας, ο σ. Στάλιν είπε: πρέπει να βοηθήσουμε και θα βοηθήσουμε. Ο σ. Μολότωφ μάλιστα ενέκρινε προσωπικό το ότι δεν αρχίσαμε αμέσως την εξέγερση στις πόλεις, αλλά αρχίσαμε βαθμιαία γιατί δε θέλαμε να προκαλέσουμε την επέμβαση των Άγγλων. Δεν την προκαλέσαμε κι αποφύγαμε την αγγλική στρατιωτική επέμβαση.
σ. ΓΙΟΥΓΚΩΦ: Αλλά σε τι μπορούσατε να υπολογίζετε όταν ο λαός δεν ξεσηκωνόταν στις πόλεις;
σ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: Ας κάνουμε άλλη σύσκεψη γι' αυτό. Αυτή η γραμμή εγκρίθηκε και προχωρήσαμε. Και υπολογίζαμε στη νίκη.
Υπάρχει ακόμα μια κατηγορία, ότι ήταν τυχοδιωκτισμός να υπολογίζουμε ή να στηριζόμαστε στη βοήθεια έξωθεν. Αυτό αποτελεί άποψη του σ. Κουούσινεν, εγώ αντίθετα νομίζω ότι θα 'ταν τυχοδιωκτισμός αν δεν υπολογίζαμε την εξωτερική κατάσταση της Ελλάδας και την κατάσταση στα σύνορα , όπου είχε ήδη διαμορφωθεί ο συμμαχικός παράγοντας.
σ. ΚΟΥΟΥΣΙΝΕΝ: Δεν είπα ότι θα 'ταν τυχοδιωκτισμός. Είπα ότι θα 'ταν τυχοδιωκτισμός η γνωστοποίηση της έξωθεν βοήθειας.
σ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: Η δεύτερη Ολομέλεια συζήτησε την εσωτερική κατάσταση, χάραξε γραμμή, πήρε αποφάσεις. Αυτές οι αποφάσεις πάρθηκαν αφού πρώτα συμφωνήθηκαν με τους συμμάχους μας. Αυτή είναι η αλήθεια σ' αυτό το θέμα.
Για τη σύνθεση της Προσωρινής Κυβέρνησης. Υπάρχει επίσης η κατηγορία ότι συμμετείχαν σ' αυτή μόνο κομμουνιστές. Υπήρχε το σύμμαχο Αγροτικό κόμμα, ήταν τα συνδικάτα, υπήρχε η πανελλήνια Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών, υπήρχε η μακεδονική μειονότητα. Επομένως ήταν κυβέρνηση συνασπισμού κι όχι μονόπλευρη κομμουνιστική.
Η στρατιωτική ηγεσία ήταν η αρμόζουσα κι είχε τη συμμαχική έγκριση.
Θα περάσω στο πρόβλημα της ήττας μας.
Θέλω σύντροφοι να δώσω μια εξήγηση. Θέλουμε να τη φορτώσουμε στον Τίτο. Αυτό δεν είναι σωστό. Τι θέση είχε η καθοδήγηση του ΚΚΕ σ' αυτό το ζήτημα.
Για να μιλήσουμε για τα λάθη του ίδιου του Τίτο το Γιουγκοσλαβικό ζήτημα αυτό καθεαυτό ήταν λάθος, είπε ο σ. Χρουστσώφ. Αυτό είναι πολύ σωστό. Όμως μένει ασχολίαστο το γεγονός ότι η γιουγκοσλαβική κρίση το 1948 και 1949 ανεξάρτητα ποιος φταίει γι' αυτήν είχε αποφασιστική επίδραση στην εξέλιξη των γεγονότων στην Ελλάδα την περίοδο 1948-1949. Τότε λέγαμε ότι έφταιγε ο Τίτο. Σήμερα λέγεται ότι δεν έφταιγε αυτός. Τότε το γεγονός ότι το 1948 ως το 1954-55, υπήρξε δίχως δική μας ευθύνη το γιουγκοσλαβικό ζήτημα κι ότι η Γιουγκοσλαβία αποκολλήθηκε προσωρινά απ' το Δημοκρατικό στρατόπεδο μ' όλες τις συνέπειες έπαιξε αποφασιστικό ρόλο εκείνη την περίοδο στην πορεία του αγώνα μας. Θα μπορούσα να προσθέσω: δίχως αυτό το γεγονός θα ήταν δυνατόν να πετύχουμε στην Ελλάδα οποιαδήποτε λύση του Ελληνικού ζητήματος δίχως την ήττα του Δημοκρατικού στρατού. Το Μάη του 1947 είχαμε απευθυνθεί στον ΟΗΕ προτείνοντας στους Άγγλους και Αμερικανούς τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων. Ύστερα απ' τη Γιουγκοσλαβική κρίση δημιουργήθηκε αντίξοη για μας κατάσταση στα Βαλκάνια. Τα κύρια μετόπισθεν για μας ήταν η Γιουγκοσλαβία. Η Αλβανία κι η Βουλγαρία βρίσκονταν στις άκρες.
σ. ΓΚΕΟΡΓΚΙΟΥ ΝΤΕΖ: Τα βασικά μετόπισθεν ήταν έξω απ' τη χώρα. Και μέσα σ' αυτήν;
σ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: Μέσα σ' αυτήν βρίσκονταν οι κύριες δυνάμεις μας. Και πολεμούσαν.
σ. ΓΙΟΥΓΚΩΦ: Πιστεύετε ότι το Ελληνικό Κόμμα διέπραξε σοβαρά λάθη στην οργάνωση και διεξαγωγή του 'Ένοπλου αγώνα;
σ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: Αυτό δεν το πιστεύω.
σ. ΓΙΟΥΓΚΩΦ: Δεν πιστεύετε παραδείγματος χάρην ότι στη δουλειά σας, όπως σας έχει ειπωθεί από παλιά, παρατηρούνται κάποιες σεχταριστικές μέθοδοι, ότι το κίνημα δεν εξαπλώθηκε πλατιά; Δεν έγιναν παρόμοια λάθη;
σ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: Τα βασικότερα λάθη μας έγιναν την περίοδο 1946-1947. Δε μπορέσαμε να λύσουμε σ' ένα σημαντικό βαθμό το πρόβλημα των εφεδρειών του στρατού μας. Αυτό είναι στρατιωτικό ζήτημα κι όχι πολιτικό. Που υπάρχει αυτό το ντοκουμέντο όπου μας εγκαλούν για σεχταρισμό;
σ. ΓΙΟΥΓΚΩΦ: Έχει υπάρξει. Απ' ότι ξέρω τέθηκε κι εδώ αυτό το ζήτημα σ' ότι αφορά κάποιες διαφωνίες με τους Αλβανούς.
σ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: Εγώ αναφέρομαι σ' ότι γινόταν το 1949. Ας συζητήσουμε το ντοκουμέντο εκείνης της σύσκεψης. Κείνο τον καιρό δε συζητούσαμε τα στρατιωτικά ζητήματα. Ποιο ήταν το βασικότερο λάθος μας;
Το 1946-1947 θα μπορούσαμε να λύσουμε το ζήτημα των εφεδρειών. Για να έχουμε εφεδρείες είχαμε συνεννοηθεί με τους Γιουγκοσλάβους συντρόφους να περάσουμε σ' αυτούς όσους διώκονταν (σ.τ.μ. στην Ελλάδα). Γιατί εκεί (σ.τ.μ. στη Γιουγκοσλαβία) είχαν συγκεντρωθεί οι προερχόμενοι απ' τη Βουλγαρία πολιτικοί μας πρόσφυγες. Αλλά δεν το πραγματοποιήσαμε, αν και μας το 'χε πει το κόμμα, (σ. Γιουγκοσλαβικό) χάσαμε την ευκαιρία.
σ. ΓΙΟΥΓΚΩΦ: Μήπως δε ξέρετε πως αυτή η λύση του σχηματισμού Ελληνικών εφεδρειών στη Βουλγαρία δεν είχε εγκριθεί τότε;
σ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ: Αντιθέτως, εμείς μεταφέραμε τους πολιτικούς μας πρόσφυγες απ’ τη Βουλγαρία στη Γιουγκοσλαβία. Το ζήτημα είχε συμφωνηθεί με τους Γιουγκοσλάβους συντρόφους. Ας τηλεφωνήσουμε στο Βελιγράδι για να το ξεκαθαρίσουμε. Σ’ αυτό το ντοκουμέντο αναφέρονται οι αιτίες της δικής μας ήττας το 1949, το ζήτημα των εφεδρειών και το ότι δεν πετύχαμε να εφοδιάσουμε τα τμήματά μας στη Νότια Ελλάδα. Αυτό είναι κύριο.
Και θα σας πω ακόμα: έτσι όπως είχε διαμορφωθεί η κατάσταση κλήθηκα τον Απρίλιο του 1949 στη Μόσχα όπου επί παρουσία των Στάλιν, Μαλένκωφ, Μολότωφ, ετέθη το ζήτημα της υποχώρησης του Ελληνικού στρατού, της διακοπής του Ένοπλου αγώνα.
Η ΚΕ του ΚΚΕ συμφώνησε. Εκδόθηκαν οι σχετικές διαταγές. Ύστερα μας παράγγειλαν να κρατήσουμε τις θέσεις μας, επειδή υπήρχαν Αγγλοαμερικάνικες προτάσεις για ειρηνική επίλυση του Ελληνικού ζητήματος. Τις κρατήσαμε για να υποχωρήσουμε αργότερα. Μ’ αυτό τον τρόπο μπήκε το ζήτημα τον Απρίλιο 1949 και η ΚΕ έδωσε την έγκρισή της.
