- Πες μας τώρα για το Νίκο Ζαχαριάδη.
- Το 1962 ήμουν 11 χρόνων. Στο σπίτι της γιαγιάς της φίλης μου που ήταν απέναντι από το δικό μου ζούσε ένας άνδρας περίπου 60 χρόνων. Δεν μπορώ να καταλάβω τι με τράβηξε σ' αυτόν αλλά ενδόμυχα πίστευα ότι δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Αρχισε έτσι μεταξύ μας ένα παιχνίδι και τον παρακολουθούσα συστηματικά, ήταν διαφορετικός από τους άλλους ανθρώπους στο Σουργκούτ. Αρχίσαμε με δυο φίλες μου να παρακολουθούμε συστηματικά αυτόν τον όμορφο και ασυνήθιστο άνθρωπο. Πότε έφευγε και πότε γύριζε στο σπίτι, ποιος τον επισκεπτόταν, τι έγραφε. Αργότερα άλλαξε δυο σπίτια, αλλά με την παιδική μου περιέργεια ήθελα να μάθω περισσότερα γι' αυτόν τον άνθρωπο. Ηξερα ότι ήταν Ελληνας και τον έκρυψαν στο Σουργκούτ. Ηταν ένα βαθύ μυστήριο. Οταν μεγάλωσα διάβασα βιβλία και προσπάθησα να βρω φωτογραφίες και να μάθω κάτι γι' αυτόν. Κυκλοφορούσαν πολλές εκδοχές στην πόλη. Η πιο διαδεδομένη ήταν ότι πρόκειται για τον Μανώλη Γλέζο. Οταν ήμουν 16 ετών ο Νικολάϊ Ιβάνιτσι που έψαχνε το θέμα αυτό μου μίλησε για τις διάφορες αυτές εκδοχές. Λίγο αργότερα ο συγγραφέας Λιρπακώφ είδε τυχαία στην παλιά σοβιετική εγκυκλοπαίδεια του 1950-52 ένα βιογραφικό σημείωμα και τη φωτογραφία του Ζαχαριάδη. Ο Λιρπακώφ είχε αναλάβει μια εργασία για το Νίκο Ζαχαριάδη με τίτλο "Από τους Ελληνες στους Βαριάγκους". Αυτή όμως την εργασία την απαγόρευσαν.
Σκαλίζοντας δε την εγκυκλοπαίδεια ανακάλυψε ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος. Εχασα κάθε επαφή όταν έφυγα για το Πανεπιστήμιο στο Τιουμέν που απείχε περίπου 700 χιλιόμετρα από το Σουργκούτ. Οταν επέστρεψα στην πόλη μου το 1973 έμαθα από τις φίλες μου αυτές που ασχολούμασταν με την "κατασκοπεία" και την παρακολούθηση του Νίκου Ζαχαριάδη, ότι Νικολάϊ Νικολάγιεβιτς Νικολάγιεφ είχε πεθάνει αλλά ο κόσμος δεν ήξερε από τι πέθανε, πως πέθανε και κυκλοφορούσαν πολλές εκδοχές για το θάνατο του. Μετά το γεγονός άρχισε να ξεχνιέται. Εμείς όμως οι παλιές φιλενάδες το συζητούσαμε συχνά, και γενικά θυμόμασταν τα 3 Ν (έτσι είχαμε ονομάσει αυτόν τον περίεργο ξένο). Τελευταία το συζητούσαμε πιο συχνά. Ισως να ήτανε και μια σύνδεση της μοίρας, της τύχης. Ισως να ήτανε και πραγματικά γραφτό να ξαναπαρουσιαστεί, να ξαναβγεί στην επιφάνεια, να αναστηθεί αυτό το όνομα. Ενα πρωί γύρω στα 1990 παρουσιάστηκε στο "Βήμα του Σουργκούτ" μια μικρή ανταπόκριση. "Υπήρξε άραγε στο Σουργκούτ ο Μανώλης Γλέζος;". Σ' αυτό απάντησα μόνο εγώ. Πέρασε καιρός. Πολλές φορές σκεπτόμουν αυτή την ιστορία. Και τότε έγραψα ένα κείμενο με τίτλο "Από τους Ελληνες στους Βαριάγκους". Αυτό το έκανα προς τιμήν του παλιού συγγραφέα, κάτι σαν μνημόσυνο, γιατί δεν του είχαν επιτρέψει να το δημοσιεύσει. Εγώ έγραψα μια από τις εκδοχές για τα 3 Ν και πάλι μπέρδεψα τον Νικολάϊ Νικολάγιεβιτς Νικολάγιεφ με το Μανώλη Γλέζο. Το άρθρο μου έκανε μεγάλη εντύπωση σ' όλη την πόλη γιατί βγήκε στην επιφάνεια μια κρυφή ιστορία. Στη σύνταξη κατέφθασαν δεκάδες γράμματα άλλα καλά και άλλα με σκληρή κριτική. Κάποιοι έγραψαν ότι ο μυστικός δεσμώτης δεν ήταν ο Γλέζος αλλά ο Ζαχαριάδης. Και τότε αρχίσαμε να ψάχνουμε και πάλι τις παλιές εγκυκλοπαίδειες να βρούμε το όνομα του Ζαχαριάδη και να κάνουμε σύγκριση. Μόλις είδα τη φωτογραφία του, τον αναγνώρισα και κατάλαβα. Το σκοτάδι έφυγε και θυμήθηκα αυτό που μου είχε πει ο Λιρπακώφ πριν 20 χρόνια.
Και τα θυμήθηκα όλα. Και έτσι άρχισα την έρευνα. Στη διάθεση μου υπήρχαν δυστυχώς μόνο η θέληση μου, οι παιδικές μου αναμνήσεις και τα πολύ θερμά αισθήματα μου γι' αυτόν τον άνθρωπο. Αφησα τη δουλειά μου και επί τρεις μέρες έψαχνα στην πόλη και την παλιά πόλη, να βρω στοιχεία και πιθανούς μάρτυρες. Σε μια εβδομάδα μέσα συγκέντρωσα πάρα πολύ υλικό και έγραψα ένα καινούργιο άρθρο με τίτλο "Ποιος είσαι τέλος πάντων Νικολάϊ Νικολάγιεβιτς Νικολάγιεφ;". Σ' αυτό το άρθρο μιλάω καθαρά για το Νίκο Ζαχαριάδη. Εκανα αυτοκριτική για το άρθρο μου και περιέγραψα όλες μου τις αναμνήσεις. Πολλοί αντέδρασαν. Μου έλεγαν "μη χώνεις τη μύτη σου παντού" ή "θα έχεις συνέπειες". Αλλά εγώ συνέχισα. Εγραψα πολλά άρθρα και ερχόμουν σε επικοινωνία με πρόσωπα που είχαν σχέση με την παλιά ιστορία. Τότε κατά περίεργο τρόπο γράφτηκαν μικρά και μεγάλα άρθρα σε άλλα μέρη, ότι στο Σουργκούτ, αυτή την απομακρυσμένη πόλη αποκαλύφθηκε το μυστικό ενός διάσημου δεσμώτη. Μετά ακολούθησε η επίσκεψη του Γ. Μαύρου ανταποκριτή της "Ελευθεροτυπίας" Εφερα το Γ. Μαύρο σε επαφή με αρμόδια πρόσωπα όπως το φρουρό του Ζαχαριάδη, τον ιατροδικαστή που έγραψε ψέματα μετά από πίεση ότι ο Ν. Ζαχαριάδης πέθανε από την καρδιά του. Οταν κουβέντιασα με τον ιατροδικαστή παραδέχτηκε ότι δεν υπήρχε καρδιακή προσβολή αλλά ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ. Αργότερα κάναμε μια τηλεοπτική εκπομπή με τίτλο "Τα παιδιά της επανάστασης που δεν αγαπήθηκαν". Αυτή η εκπομπή έκανε το γύρο πολλών πόλεων και έφτασε μέχρι το Μποροβίτσι την πόλη που ο Ν. Ζαχαριάδης είχε εξοριστεί για πρώτη φορά κάπου 200 χιλιόμετρα από τη Μόσχα. Τώρα συνεχίζω αυτή τη δουλειά. Βρήκα παλιές φωτογραφίες του Σουργκούτ και τα σπίτια που κατά καιρούς έμεινε, μίλησα με πάρα πολλά πρόσωπα και έψαξα αρχεία. Είναι ένα έργο ζωής για μένα. Προσπαθώ να μάθω και ελληνικά για να διαβάζω μόνη μου αυτά που χρειάζομαι.
- Του είχες μιλήσει ποτέ Βέρα;
- Βέβαια. Τον φωνάζαμε θείο Νικολάϊ ή προσπαθούσαμε να του δώσουμε κάτι για να τραβήξουμε την προσοχή του. Αυτός γενικά ήταν ατάραχος και υπέφερε με χαμόγελο τα πειράγματα που του κάναμε. Του είχαμε γίνει τόσο "κολλιτσίδες" που τον ακολουθούσαμε και στο ποτάμι όπου πήγαινε για μπάνιο. Είχε μια περίεργη βαθιά φωνή που πάντα τη φέρνω στη μνήμη μου. Ηταν μια μαλακιά ευχάριστη φωνή. Μιλούσε τα ρώσικα πολύ καλά και καθαρά. Θάλεγα θαυμάσια. Πολλοί έλεγαν ότι είχε ένα ξενικό τόνο στην προφορά. Οπως σας είπα για μένα είναι έργο ζωής και θα το συνεχίσω, ίσως έτσι εκπληρώσω ένα παλιό όνειρο που είχα από παιδί. Τη σχέση μου με την Ελλάδα.
