Η επιλογή των συνομιλιών Ζαχαριάδη - Ζντάνοφ προς παρουσίαση δεν οφείλεται μόνο στο εξαιρετικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν. Η δημοσιοποίηση ενός ικανοποιητικού τμήματος από τις 13 δακτυλόγραφες σελίδες, που καλύπτουν συνολικά στη ρωσική γλώσσα τα πρακτικά των συνομιλιών, κρίνεται απαραίτητη στον βαθμό που κάποιες πρόσφατες αναφορές εφημ. «Η Καθημερινή», 20 Απριλίου 1999 στο περιεχόμενό του, προερχόμενες από τη μελέτη των VI. Zubok και Con. Pleshakov «Inside Kremlin's Cold War» (Harvand University Press, 1996, σελ. 127-128) υιοθέτησαν τις αλλοιώσεις και παραποιήσεις που παρατηρήθηκαν στην εξαιρετικά περιληπτική απόδοση του εγγράφου από τους Ρώσους συγγραφείς.
Όπως εμφανώς προκύπτει από το κείμενο που ακολουθεί, ο Αντρέι Ζντάνοφ ούτε απαντά με «ένα αμετάκλητο όχι» στα αιτήματα και στις προτάσεις της ελληνικής ηγεσίας, ούτε δηλώνει την εναντίωση της ΕΣΣΔ στην «ελληνική υπόθεση». Περιοριζόμενος στον ρόλο ενός παθητικού αποδέκτη του ελληνικού μηνύματος, ο Ζντάνοφ δεν θέτει παρά τα ερωτήματα που διευκολύνουν τη συζήτηση και αναλαμβάνει τη μεταφορά του περιεχομένου της στα συλλογικά ηγετικά όργανα του ΚΚΣΕ. Αυτή, άλλωστε, είναι και η βασική αρχή λειτουργίας τού ιεραρχικά και αυστηρά δομημένου κομμουνιστικού συστήματος. Όπως ένας κομμουνιστής ηγέτης, στην προκειμένη περίπτωση ο Νίκος Ζαχαριάδης, δεν μπορούσε να «ικετεύει», έτσι και κανένα ηγετικό στέλεχος, ακόμα και του ΚΚΣΕ, δεν είχε τη δυνατότητα άμεσης απάντησης σε προτάσεις για τη διαμόρφωση μιας ενιαίας πολιτικής και ιδεολογικής στρατηγικής. Ανεξάρτητα από τα όποια κενά ως προς τη συγκρότηση ενός ικανού ερμηνευτικού πλαισίου που μπορεί να αποτυπώσει τη συγκυρία και να συνυπολογίσει τη δυναμική της για την κατανόηση του «κομμουνιστικού κόσμου» στη φάση έναρξης του ψυχρού πολέμου, η αλλοίωση του κειμένου δημιουργεί ερωτηματικά ως προς την ένταξη του βιβλίου των Zubok και Pleshakov στις δόκιμες «εγγραφές» τεκμηρίων για την εμφύλια αναμέτρηση. Προς το παρόν, πλην της ακαδημαϊκής δεοντολογίας που απαιτεί την επισήμανση και τη διόρθωση του λάθους στην παραπομπή, η αλλοίωση του περιεχομένου των γραπτών τεκμηρίων για τις χρήσεις ιδεολογικά φορτισμένων σχημάτων και ερμηνειών, πιστεύουμε ότι δεν μπορεί να βρει καλύτερη απάντηση από την κατάθεση των ίδιων των τεκμηρίων στην επιστημονική κοινότητα και την παράδοσή τους στην κοινωνία που έχει το δικαίωμα να γνωρίζει την ιστορία της.
Νικολάι: Παρά το ότι ανοιχτά με τους Αγγλους δεν πολεμούμε, πολιτικά τους θανατώσαμε. Η αγγλική πολιτική στην Ελλάδα χρεοκόπησε πετυχαίνοντας έτσι την αμερικανική επέμβαση. Ποια η κατάσταση ύστερα από την επέμβαση στα ελληνικά πράγματα των Αμερικανών; Η κατάσταση χαρακτηρίζεται από το ότι κανένας στο ΕΑΜ δεν ταλαντεύτηκε. Υπάρχουν πρώην υπουργοί, βουλευτές και άλλοι γνωστοί πολιτικοί ηγέτες. Οι ’γγλοι και Αμερικανοί προσπάθησαν να τους εξαγοράσουν έστω και κάποιους απ' αυτούς. Κάποτε απόσπασαν ένα αντιλαϊκό τμήμα. Μέχρι την ώρα αυτή όμως κανένα άλλο τμήμα δεν άφησε τις γραμμές του ΕΑΜ. [...]
Ζντάνοφ: Πώς είναι η κατάσταση στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ;
Νικολάι: Το δικαίωμα του βέτο το αντιμετωπίσαμε. Δεν υπάρχουν όμως διαφωνίες στο ΕΑΜ. Πιο δύσκολο ήταν το πρόβλημα που αφορούσε τις εθνικές διεκδικήσεις προς τη Βουλγαρία και Αλβανία. [...]
Τι γίνεται τώρα στον στρατό του εχθρού; Ουσιαστικά δεν υπάρχει στρατός. Γιατί δεν υπάρχει από πουθενά δυνατότητα να τον αντλήσουν. Ήμουν ο ίδιος μάρτυρας των προσκλήσεων στον στρατό το 1946 στη Θεσσαλονίκη και ξέρω ότι από ένα χωριό ήρθαν σαράντα άνθρωποι, όμως κατατάχτηκαν μόνο τρεις. Τριάντα επτά άτομα αποδείχθηκαν «άρρωστοι». [...] Αυτή η αρρώστια ονομάζεται στην Ελλάδα «πολιτική πλευρίτιδα». [...] Το 25% του κυβερνητικού στρατού αποτελείται από ανθρώπους δικούς μας και οι συμπαθούντες δεν είναι λιγότεροι από το 50%. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ολόκληροι λόχοι αρνούνται να οδηγηθούν σε επίθεση εναντίον των ανταρτών. Στην Κρήτη, φαντάροι της Εθνοφρουράς πέρασαν με όλο τον οπλισμό τους στη μεριά των ανταρτών.
Η κυβέρνηση ενισχύει τη Χωροφυλακή, όμως και μεταξύ των χωροφυλάκων δεν υπάρχουν μόνο άτομα τα οποία ακόμα ταλαντεύονται αλλά και άτομα που θέλουν να αποκαταστήσουν μαζί μας επαφή για να εξηγήσουμε τις θέσεις μας στους χωροφύλακες. [...] Πολλούς χωροφύλακες η κυβέρνηση τους δικάζει γιατί δεν θέλουν να αγωνιστούν δραστήρια ενάντια στους αντάρτες.
Ακόμη καλύτερη είναι η κατάσταση στο Ναυτικό. Έχουμε ολόκληρες πολεμικές μονάδες που μπορούμε να πάρουμε κυριολεκτικά στα χέρια μας. Στην Αεροπορία επίσης υπάρχουν δικοί μας άνθρωποι. [...]
Η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να κάνει κάτι και στα Συνδικάτα. Το 90% των εργατών ανοικτά εκδηλώνονται υπέρ μας. Στη Θεσσαλονίκη, Βόλο, Λάρισα και σε άλλες πόλεις μας ακολουθούν όχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι μικρομεσαίοι (μικροβιοτέχνες και μικροέμποροι). Μας ακολουθούν ολόκληρα σωματεία βιοτεχνών κ.λπ..
Στους αγρότες, στις εκλογές για τις διοικήσεις των Γεωργικών Συνεταιρισμών, ιδιαίτερα των πιστωτικών, οι οποίοι αποτελούνται από μεσαίους και φτωχούς αγρότες, τα 70% έως 80% των μελών, μας ακολουθούν, όπου οι εκλογές μπορούν να διεξαχθούν λίγο ως πολύ ελεύθερα. Προς το μέρος μας τάσσεται η καλύτερη μερίδα της ελληνικής διανόησης. Μαζί τους οι πλέον επιφανείς εκπρόσωποί της.
Θα ήθελα να υπογραμμίσω επίσης και το πρόβλημα των σχέσεων της ΕΣΣΔ με την Ελλάδα. Γιατί η ΕΣΣΔ δεν εμφανίζεται δραστήρια σε ικανοποιητικό βαθμό στην Ελλάδα; Οι Αγγλοι και οι Αμερικανοί εξαγοράζουν τους Έλληνες πολιτικούς. Οι Έλληνες πολιτικοί είναι πουλημένα τομάρια. Δεν θέλω να πω ότι η ΕΣΣΔ πρέπει να ενεργήσει με τα ίδια μέσα. Όμως μπορεί να εξασκήσει την επιρροή της και στους αντιδραστικούς κύκλους εκδηλώνοντας τη δραστηριότητά της με άλλες μεθόδους. Γιατί δεν είναι δυνατό να δυναμώσει η απ' ευθείας πολιτική παρουσία της σοβιετικής αντιπροσωπείας στην Ελλάδα μέσω επαφών, συζητήσεων, κ.λπ.; Εν καιρώ, στον ελληνικό Τύπο εμφανίστηκε μια συκοφαντική εκστρατεία ότι η ΕΣΣΔ έστειλε δήθεν για το ΕΑΜ στην Ελλάδα 600.000 πλαστά αμερικανικά δολάρια. Αυτή η συκοφαντία ξεσκεπάστηκε μόνο από τις δικές μας δυνάμεις, όμως οι εκπρόσωποι της ΕΣΣΔ δεν αναμίχθηκαν σ' αυτή την υπόθεση. Μερικές φορές δολοφονούν αντιπροσώπους και δραστήριους συνεργάτες της Ελληνο-Σοβιετικής Ένωσης, όμως η αντιπροσωπεία της ΕΣΣΔ δεν ανακατεύεται με αυτά τα ζητήματα και απουσιάζει ολοκληρωτικά η προπαγανδιστική δουλειά στην Ελλάδα. Εμείς, παραδείγματος χάρη, ζητήσαμε να σταλεί στην Ελλάδα ο Έρεμπουργκ τον οποίο ξέρουν και εκτιμούν στη χώρα μας. Θα μας βοηθούσε με την άφιξή του. Επίσης θα μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε και την Ορθόδοξη Εκκλησία. Στην Ελλάδα, σειρά από Μητροπολίτες είναι κοντά στις θέσεις μας, όπως ο Μητροπολίτης Πελοποννήσου, Χίου, που είναι συμπαθούντες. Παρά το ότι αυτοί απομακρύνονται από τις Μητροπόλεις τους, έχουν μεγάλη επιρροή στη χώρα και πρέπει να ενεργήσουμε μέσω του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Εάν οι Σοβιετικοί αρχαιολόγοι μας δώσουν ακόμη και το 1% μιας τέτοιας βοήθειας, θα είναι αποδεκτό. Και αυτό θα είναι πολύ καλό.
Θα πρέπει να οργανωθεί επίσης και η υπόθεση προώθησης στην Ελλάδα σοβιετικών κινηματογραφικών προβολών... Ας χρησιμοποιήσει η Σοβιετική Ένωση κάποιον Έλληνα αστό γι' αυτήν την υπόθεση των σοβιετικών ταινιών, έτσι ώστε να μας αποφέρουν σημαντικό κεφάλαιο.
Η ΕΣΣΔ εκτιμάται πολύ και αγαπιέται από τον ελληνικό λαό. Πολλοί λυπούνται για το ότι ο Σοβιετικός Στρατός δεν ήρθε στην Ελλάδα. Λένε, «ακόμα και ένα σοβιετικό τάγμα αν ερχόταν στην Ελλάδα, θα μας απόφερε τεράστιο όφελος». Εγώ καταλαβαίνω ότι δεν ήταν δυνατό. Ούτε θέλουμε φυσικά από την ΕΣΣΔ κάτι τέτοιο, που θα μπορούσε να προκαλέσει ζημιά στην ΕΣΣΔ. Επιθυμούμε όμως με όλα τα μέσα τη βοήθεια της ΕΣΣΔ και κάθε δικό της διάβημα που να εξυπηρετεί και τα δικά μας συμφέροντα.
Το ΚΚΕ πέρασε από πολύ δύσκολες καταστάσεις. Την εποχή της δικτατορίας του Μεταξά, το κόμμα ήταν ολοκληρωτικά διαλυμένο. Στις γραμμές του υπήρχαν προβοκάτορες. Είχαμε υποψίες εναντίον ενός καθοδηγητή του κόμματός μας (τον β' καθοδηγητή της Κεντρικής Επιτροπής), ο οποίος τώρα πέθανε. Ζήσαμε τη Βάρκιζα, την υποταγή κ.ο.κ. Ταλαντεύσεις σε μας δεν υπήρχαν. Διαθέτουμε ένα δοκιμασμένο, αφοσιωμένο ακτίφ στελεχών. Στο ΚΚΕ μπορείτε να στηριχθείτε και να το υπολογίζετε.
Ζντάνοφ: Πώς εκτιμάτε τις δυνάμεις του εχθρού;
Νικολάι: Η κυβέρνηση διαθέτει περίπου 100.000 στρατό και προσπαθεί να τον αυξήσει στις 200.000.
Ζντάνοφ: Πώς αυτοί πολεμούν εναντίον σας;
Νικολάι: Συγκεντρώσανε τις δυνάμεις τους με σκοπό να καθαρίσουν τις ορεινές περιοχές. Γι' αυτό ανακοίνωσαν ότι με αυτή την επιχείρηση τελειώνουν. Όμως ταυτόχρονα, στα μετόπισθέν τους, οι αντάρτες μας πέρασαν σε αντεπιθέσεις. Πολύ συχνά τα τμήματα του κυβερνητικού στρατού μπαίνουν στις περιοχές που ελέγχονται από τους αντάρτες. Πυροβολούν στον αέρα και φεύγουν, ανακοινώνοντας ότι «η επιχείρηση τελείωσε». Δεν θέλουν να πολεμήσουν. Δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα μαζί μας, παρά το ότι αριθμητικά υπερέχουν πέντε φορές και διαθέτουν πολύ καλό εξοπλισμό. Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι παρά το ότι η αγροτιά είναι φτωχή, σιτίζει εθελοντικά τον ΔΣΕ. Βάζουμε ζήτημα ότι θα πρέπει να συνεισφέρουμε στην αγροτιά για τα τρόφιμα που παρέχει στον ΔΣΕ.
Ζντάνοφ: Σωστά κατάλαβα άραγε τη θέση σας για την αναγκαιότητα δημιουργίας μόνιμου τακτικού Δημοκρατικού Στρατού; Δεν σημαίνει αυτό ότι υποβαθμίζεται το αντάρτικο κίνημα και ότι αφαιρείται από την ημερήσια διάταξή σας; Ή αυτό σημαίνει συνδυασμό του τακτικού στρατού με τις αντάρτικες δραστηριότητες;
Νικολάι: Τοποθετούμε το πρόβλημα ως εξής: Να υπάρχει τακτικός στρατός και αντάρτικες ομάδες, και υπονομευτικές ομάδες. Στις απελευθερωμένες περιοχές δρα ο τακτικός στρατός, αλλά στις άλλες περιοχές δρα το αντάρτικο και οι άλλες ομάδες.
Ζντάνοφ: Θέλω να μου διαλευκάνετε τις επιθυμίες σας ως προς εμάς.
Νικολάι: Μας χρειάζεται εξοπλισμός για 50.000 στρατό. Τώρα, πώς εσείς θέλετε να μας βοηθήσετε, εσείς θα το κρίνετε. Νομίζω ότι χρηματικά θα συνεισφέρετε. Τα όπλα πρέπει να τα αγοράσουμε. Γνωρίζουμε τις δυσκολίες της ΕΣΣΔ. Δεν έχουμε δικαίωμα να απαιτούμε από την ΕΣΣΔ. Θα μας δώσετε αυτό που μπορείτε. Δεν θέλουμε να προκαλέσουμε ζημιά στην ΕΣΣΔ. Για την ΕΣΣΔ είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε τα πάντα.
Ο σ. Ζντάνοφ λέει ότι λεπτομερειακά θα ενημερώσει τον σ. Στάλιν για τη συζήτηση με τον σ. Νικολάι και η απάντηση θα δοθεί στην επόμενη συνάντηση στις αμέσως επόμενες μέρες.
Εδώ η συζήτηση έκλεισε. Στη συζήτηση παρευρέθη και ο σ. Μ. Σουσλόφ. Τα πρακτικά κρατήθηκαν από τον Μ. Τερέσκι.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ 22/5/1999
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου