«ΤΑ ΝΕΑ», 6-7 Αυγούστου 2005, σελ. 34 και 47 στο ένθετο ΒΙΒΛΙΟΔΡΟΜΕΙΟ
Ο καθηγητής Christoph Schminck-Gustavus καταγγέλλει ανακρίβειες σχετικά με τη δράση του γραμματέα του KKE στο Nταχάου
«Έκανε λάθη αλλά δεν πρόδωσε ο Nίκος Zαχαριάδης»
ΠΟIA AKPIBΩΣ HTAN H ΣTAΣH TΟY NIKΟY ZAXAPIAΔH ΣTΟ NTAXAΟY; YΠHPΞE Ή ΟXI ΔIEPMHNEAΣ TΩN NAZI; EIXAN BAΣH ΟI KATHΓΟPIEΣ TΟY MAPKΟY BAΦEIAΔH ΠΟY TΟN BAPYNAN; ΣE AYTA TA EPΩTHMATA AΠANTA Ο ΓEPMANΟΣ IΣTΟPIKΟΣ CΗRΙSΤΟΡΗ SCΗΜΙΝCΚ-GUSΤΑVUS ΠΟY EΓPAΨE MIA ΣXETIKH MEΛETH AΦΟY ΣYNANTHΣE ΣYΓKPATΟYMENΟYΣ TΟY EΛΛHNA KΟMMΟYNIΣTH KAI ΣHMEPA ΠAPΟYΣIAZEI ΣTΟ «BIBΛIΟΔPΟMIΟ» TA ΠAPAΣKHNIA THΣ EPEYNAΣ TΟY
ΕΛΕΝΗ ΤΟΡΟΣΗ
O καθηγητής Christoph Schminck-Gustavus, ο Χριστόφορος, όπως τον λένε οι φίλοι του, διδάσκει Ιστορία του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης και ειδικεύεται στην άνοδο και την πτώση του Γ' Ράιχ. Ειδικότερα ασχολείται με τις θηριωδίες των ναζί στην Ιταλία και την Ελλάδα και μάλιστα κατά την εποχή της γερμανικής κατοχής στην Ήπειρο. Βρέθηκε εκεί πριν από περίπου είκοσι πέντε χρόνια καλεσμένος από Έλληνα φοιτητή του και έμεινε σχεδόν τρία χρόνια μαθαίνοντας τα ελληνικά, που τα μιλάει πολύ καλά όπως και τα ιταλικά.
Τα ηθικά προβλήματα δικαίου και η στάση νομικών, δικαστών και εισαγγελέων κατά την περίοδο του Γ' Ράιχ απασχόλησαν τον Christoph Schminck-Gustavus από πολύ νωρίς. Ως νεαρός νομικός βρέθηκε στη Φρανκφούρτη την εποχή που γινόταν εκεί η δίκη για τα εγκλήματα του Auschwitz. «Ήταν αναπόφευκτο να αναρωτηθώ τι στάση θα κρατούσα ο ίδιος αν βρισκόμουν στη θέση αυτών των νομικών, οι οποίοι ήταν μάλιστα από τους σημαντικότερους στυλοβάτες του ναζιστικού καθεστώτος. Θα συνεργαζόμουν ή θα αντιστεκόμουν; Αυτό το συνειδησιακό ερώτημα με απασχόλησε πολύ ως νεαρό επιστήμονα και με απασχολεί μέχρι σήμερα».
Πώς φτάσατε στον Νίκο Ζαχαριάδη και στην έρευνα για τους Έλληνες κρατουμένους στο Νταχάου;
«H ενασχόλησή μου με τα θέματα αυτά άρχισε από τότε που γνώρισα την Ήπειρο. Έμαθα γεγονότα που ήταν εντελώς άγνωστα στην πατρίδα μου, δηλαδή τις ανήκουστες πράξεις των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων στα ορεινά χωριά, στους Ασπράγγελους, στους Λιγκιάδες, που κάηκαν ολοσχερώς, αλλά και τα σχετικά με τη μεταφορά και την εξόντωση των Εβραίων από τα Γιάννινα στο Auschwitz. Συγκέντρωσα τότε τετρακόσιες πενήντα σελίδες έρευνας εκ των οποίων μόνο το κεφάλαιο για το Νταχάου δημοσιεύτηκε στο βιβλίο αυτό. Οι υπόλοιπες έρευνες πρόκειται προσεχώς να κυκλοφορήσουν επίσης σε βιβλίο από τον γιαννιώτικο Εκδοτικό Οίκο Ισνάφι».
Πόσοι ήταν οι Έλληνες που πέρασαν από το Νταχάου; Ήταν καλύτερες οι συνθήκες εκεί σε σχέση με άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης;
«Από το Νταχάου πέρασαν σχετικά λίγοι Έλληνες σε σύγκριση με τα άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Περί τους διακόσιους. Οι συνθήκες ζωής των κρατουμένων ήταν φριχτές: εξόντωση μέσω εργασίας. Επιζούσαν μόνο οι δυνατότεροι καθώς και όσοι έβρισκαν υποστήριξη από οργανωμένους συγκρατούμενούς τους. Δεν ευνοούνταν συγκεκριμένες εθνικότητες, αλλά οι Εβραίοι και οι Ρώσοι μπολσεβίκοι είχαν τη χειρότερη μοίρα. Στα Γιάννινα συνάντησα το 1989 έναν από τους Έλληνες κρατουμένους στο Νταχάου, τον Δημήτρη Σωτηριάδη, ο οποίος μου μίλησε για την επιβίωσή του σε αυτό το στρατόπεδο συγκέντρωσης και για τον Νίκο Ζαχαριάδη. Την απομαγνητοφώνηση της μαρτυρίας αυτής την παραχώρησα στο αρχείο του Μουσείου του Νταχάου. Αργότερα ολοκλήρωσα την έρευνά μου και με άλλες μαρτυρίες για τον Ζαχαριάδη, γιατί τελικά σε αυτόν επικεντρώθηκε η προσοχή μου. Έχουν γραφτεί αμέτρητες σελίδες γι' αυτόν. H δική μου έρευνα για τη στάση του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης αποτελεί μόνο μια μικρή ψηφίδα στο μεγάλο ιστορικό μωσαϊκό. Το συμπέρασμά μου πάντως, από τις έρευνές μου, είναι ότι ο Ζαχαριάδης δεν είχε προδοτική στάση στο Νταχάου».
Πώς καταλήξατε σε αυτό το συμπέρασμα;
«Διαπίστωσα πως είναι πολύ λίγα τα ηγετικά πρόσωπα για τα οποία διχάζονται τόσο βαθιά οι απόψεις. Για πολλούς ο Ζαχαριάδης υπήρξε πραγματικός επαναστάτης, για άλλους ένας άνθρωπος που οδήγησε την Ελλάδα στον Εμφύλιο και την καταστροφή. Πάντως όταν επέστρεψε το '45 από το Νταχάου στην Ελλάδα έγινε δεκτός με ενθουσιώδη συλλαλητήρια και με αγωνιστική ετοιμότητα. Όταν ο Εμφύλιος αρχίζει να διχάζει τη χώρα, πολλά ορεινά χωριά στην Ήπειρο μετονομάζουν την κεντρική τους πλατεία σε "Πλατεία Ζαχαριάδη". Αναρωτήθηκα ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος, ποιον ρόλο έπαιξε στο Νταχάου και γιατί τον κατηγόρησαν για συνεργάτη των ναζί. Ήθελα να βρω την αλήθεια αλλά άρχισε για μένα μια δύσκολη πορεία. Αποφάσισα να συναντήσω τον Μάρκο Βαφειάδη, τον δεύτερο τότε ισχυρό άνδρα στο κόμμα μετά τον Ζαχαριάδη. Στον Εμφύλιο ήταν ένας από τους πλέον έμπιστους συντρόφους του. Αργότερα εξελίχθηκε σε υπ' αριθμόν ένα εχθρό του. Ο Βαφειάδης δέχτηκε να μου παραχωρήσει μια συνέντευξη ενώ ήταν πολύ άρρωστος. Λίγες εβδομάδες αργότερα πέθανε. Στη συζήτησή μας ήταν κατηγορηματικός. Ήταν ακλόνητη η άποψή του για την προδοτική στάση του Ζαχαριάδη. Με παρέπεμψε στα βιβλία του και στα βιβλία άλλων. Μου φαινόταν πολύ αναστατωμένος όσο μου τα έλεγε όλα αυτά, σαν να του ήταν πολύ σπουδαίο να τον πιστέψω».
Εσείς όμως δεν αρκεστήκατε σε όσα σας είπε ο καπετάν Μάρκος. Πώς εξηγείτε τελικά όλες αυτές τις κατηγορίες ότι ο Ζαχαριάδης ήταν συνεργάτης των Γερμανών στο Νταχάου και μάλιστα διερμηνέας τους;
«Όσα συνέβησαν τότε ανάβουν ακόμα και σήμερα τα αίματα στην Ελλάδα. Ο Μάρκος Βαφειάδης ήταν απόλυτος. Εγώ όμως ήθελα να είμαι σίγουρος για τη στάση του Ζαχαριάδη στο Νταχάου. Πήγα στη Ρώμη και βρήκα τον Ιταλό Τζοβάνι Μελοντία, συγκρατούμενο του Ζαχαριάδη από την αρχή της κράτησής τους στο Νταχάου, δηλαδή από το 1941. Μου έδωσε μία πολύ λεπτομερή εικόνα του στρατοπέδου και της στάσης του Ζαχαριάδη. Δεν του φάνηκε, είπε, σε καμία περίπτωση συνεργάτης των Γερμανών, αλλά ένας πολύ γενναίος άνθρωπος που βοηθούσε τους συγκρατούμενούς του. Γιατί να τον κατηγορήσουν τόσο πολύ; Όπως μου ανέφερε και ο Μελοντία, ο Ζαχαριάδης ήταν ιδεολογικά πολύ φανατικός και αυτό του προκάλεσε συγκρούσεις με τους άλλους Έλληνες στο στρατόπεδο. Ο Μελοντία μού έδωσε συγκεκριμένες πληροφορίες για την παράνομη μυστική διοίκηση του στρατοπέδου με την οποία ήταν σε επαφή ο Ζαχαριάδης. Γι' αυτό είχε πολλούς εχθρούς μεταξύ των Ελλήνων στο Νταχάου. Επειδή ήθελε να παίζει τον αρχηγό, να δίνει γραμμή για το τι πρέπει να γίνει. Ήταν ένας σεκταριστής που πίστευε τυφλά στον μεγάλο Στάλιν και στις ντιρεκτίβες του κόμματος. Όπως και πολλούς άλλους συντρόφους του την εποχή εκείνη δεν τον απασχολούσαν οι δημοκρατικές διαδικασίες. Εξάλλου ήταν αρκετά μεγαλύτερος από τους περισσότερους συγκρατούμενούς του και ήθελε να υπογραμμίζει πως αυτός ξέρει τα πάντα και μπορεί να καθοδηγεί. H στάση του αυτή ήταν για πολλούς ανυπόφορη, μια και όλοι εκεί κοιτούσαν να επιζήσουν».
Αργήσατε πάντως να κλείσετε το κεφάλαιο Ζαχαριάδη. Συνεχίσατε για αρκετόν καιρό ακόμα τις έρευνές σας.
«Ναι, διότι οι κατηγορίες του Μάρκου Βαφειάδη δεν σταμάτησαν να με απασχολούν και στο μεταξύ μεταφέρθηκε η σορός του Ζαχαριάδη στην Ελλάδα. Έτσι προχώρησα σε περισσότερες συνομιλίες με κατήγορούς του και μη, τόσο στην Αθήνα όσο και στην Ήπειρο, από τις οποίες τελικά φάνηκε η παραποίηση των γεγονότων. Είπαν ότι ήταν διερμηνέας των Γερμανών. Μα αυτός δεν μιλούσε καθόλου καλά τα γερμανικά. Βρήκα κάποιον γέροντα στα Τρίκαλα τον οποίο πολλά βιβλία αναφέρουν ως βασικό μάρτυρα για την προδοτική στάση του Ζαχαριάδη. Δημοσιεύουν μάλιστα επιστολή του. Ο γέροντας όμως, ο Κοσμάς Τζίφος, ήταν αναλφάβητος και αποκλείεται να είχε γράψει επιστολή. Ούτε καν την υπογραφή του δεν αναγνώρισε. Μου είπε τα τελείως αντίθετα. Δεν ήξερε καν ότι έχει χρησιμοποιηθεί το όνομά του σε βιβλία. Τα ψεύδη για να αποδειχθεί ότι ο Ζαχαριάδης ήταν προδότης και συνεργάτης των ναζί είναι πολλά. Κατέληξα στο συμπέρασμα πως μπορεί να έκανε φοβερά λάθη στις πολιτικές του αποφάσεις με τραγικά αποτελέσματα για την Ελλάδα, πράκτορας όμως και συνεργάτης των Γερμανών στο Νταχάου δεν ήταν».
Από το Νταχάου στη Σιβηρία
O Νίκος Ζαχαριάδης, εκπαιδευμένος στη Μόσχα, επιστρέφει παράνομος στην Ελλάδα και αναλαμβάνει το 1931 γραμματέας της K.E. του KKE. Αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, τον Αύγουστο του 1936, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στην Κέρκυρα. Την άνοιξη του '41, όταν η Βέρμαχτ εισβάλλει στην Ελλάδα, οι Γερμανοί μαθαίνουν ποιον έχουν φυλακισμένο στην Κέρκυρα και τον μεταφέρουν στο Νταχάου, όπου φθάνει τις 30 Νοεμβρίου του 1941. Μένει στο στρατόπεδο μέχρι την απελευθέρωση. Τον Μάιο του '45 επιστρέφει στην Ελλάδα και διαφεύγει στη συνέχεια στη Σοβιετική Ένωση. Αργότερα πέφτει σε δυσμένεια και εξορίζεται στη Σιβηρία από όπου κάνει για χρόνια απεγνωσμένες προσπάθειες να σπάσει την απομόνωσή του. Αυτοκτονεί το 1973, η σορός του μεταφέρεται δεκαοκτώ χρόνια αργότερα στην Αθήνα και ενταφιάζεται στο A' Νεκροταφείο Αθηνών.
«Ανάμεσα στις κατηγορίες που διατυπώθηκαν εναντίον του Ζαχαριάδη είναι πως δεν πείνασε, γιατί όταν επέστρεψε στην Ελλάδα έδινε την εντύπωση καλοθρεμμένου ανθρώπου», γράφει ο Schminck-Gustavus. «Αυτό όμως δεν αποδεικνύει τίποτα για τις συνθήκες κράτησης στο Νταχάου, αφού είναι γνωστό από πολλές αφηγήσεις πρώην κρατουμένων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ότι όταν επέστρεψαν στις πατρίδες τους κανείς δεν πίστευε ότι είχαν υποφέρει από πείνα στο στρατόπεδο, γιατί τα σώματά τους κατά τις εβδομάδες μετά την απελευθέρωση είχαν παχύνει με αφύσικα γρήγορο ρυθμό, ώστε να δίνουν την εντύπωση ''καλοταϊσμένων'' ανθρώπων».
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
«Το μόνο που ξέρω σίγουρα είναι ότι ο Ζαχαριάδης εργαζόταν στο ξυλουργείο», αναφέρει ο συγκρατούμενός του, Τζοβάνι Μελοντία. «Στο πρώτο διάστημα, όταν τον βλέπαμε ακόμη συχνά, μας έδινε πολλές καλές συμβουλές... Μας έλεγε: ''Μη σκεφτείτε να αρνηθείτε να εργαστείτε. Σαμποτάζ, ναι! Αν έχετε το θάρρος. Αλλά σε καμία περίπτωση άρνηση εργασίας''. Και αυτή η συμβουλή του ήταν σωστή. H άρνηση εργασίας θα μπορούσε να κοστίσει τη ζωή σε πολλούς». (Απόσπασμα)
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΘΗΚΑΝ 215 ΕΛΛΗΝΕΣ
«Αμέσως μετά την απελευθέρωση», σημειώνει ο Schminck-Gustavus, «οι Έλληνες του στρατοπέδου είχαν εκδώσει... δελτίο ανακοινώσεων για την πληροφόρηση των συμπατριωτών τους. Ξεφυλλίζω τα φωτοαντίγραφα. Τα δύο πρώτα φύλλα φέρουν τον τίτλο ''Οδυσσέας''... Είναι χειρόγραφα αφού δεν υπήρχε στο στρατόπεδο γραφομηχανή με ελληνικούς χαρακτήρες. Το κύριο άρθρο του πρώτου φύλλου τιτλοφορείται: ''Τιμή και δόξα στους Αμερικανούς''. Αναφέρει ότι ανάμεσα στους απελευθερωμένους βρίσκονταν 215 Έλληνες και ότι σε όλο το στρατόπεδο κείτονταν ακόμη πτώματα. Αναφέρεται και το όνομα του Ζαχαριάδη. Είχε πάει στο Μόναχο και είχε αναφέρει επιστρέφοντας ότι ο γερμανικός άμαχος πληθυσμός λεηλατούσε τα καταστήματα». (Απόσπασμα από το βιβλίο).
Ο καθηγητής Christoph Schminck-Gustavus καταγγέλλει ανακρίβειες σχετικά με τη δράση του γραμματέα του KKE στο Nταχάου
«Έκανε λάθη αλλά δεν πρόδωσε ο Nίκος Zαχαριάδης»
ΠΟIA AKPIBΩΣ HTAN H ΣTAΣH TΟY NIKΟY ZAXAPIAΔH ΣTΟ NTAXAΟY; YΠHPΞE Ή ΟXI ΔIEPMHNEAΣ TΩN NAZI; EIXAN BAΣH ΟI KATHΓΟPIEΣ TΟY MAPKΟY BAΦEIAΔH ΠΟY TΟN BAPYNAN; ΣE AYTA TA EPΩTHMATA AΠANTA Ο ΓEPMANΟΣ IΣTΟPIKΟΣ CΗRΙSΤΟΡΗ SCΗΜΙΝCΚ-GUSΤΑVUS ΠΟY EΓPAΨE MIA ΣXETIKH MEΛETH AΦΟY ΣYNANTHΣE ΣYΓKPATΟYMENΟYΣ TΟY EΛΛHNA KΟMMΟYNIΣTH KAI ΣHMEPA ΠAPΟYΣIAZEI ΣTΟ «BIBΛIΟΔPΟMIΟ» TA ΠAPAΣKHNIA THΣ EPEYNAΣ TΟY
ΕΛΕΝΗ ΤΟΡΟΣΗ
O καθηγητής Christoph Schminck-Gustavus, ο Χριστόφορος, όπως τον λένε οι φίλοι του, διδάσκει Ιστορία του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης και ειδικεύεται στην άνοδο και την πτώση του Γ' Ράιχ. Ειδικότερα ασχολείται με τις θηριωδίες των ναζί στην Ιταλία και την Ελλάδα και μάλιστα κατά την εποχή της γερμανικής κατοχής στην Ήπειρο. Βρέθηκε εκεί πριν από περίπου είκοσι πέντε χρόνια καλεσμένος από Έλληνα φοιτητή του και έμεινε σχεδόν τρία χρόνια μαθαίνοντας τα ελληνικά, που τα μιλάει πολύ καλά όπως και τα ιταλικά.
Τα ηθικά προβλήματα δικαίου και η στάση νομικών, δικαστών και εισαγγελέων κατά την περίοδο του Γ' Ράιχ απασχόλησαν τον Christoph Schminck-Gustavus από πολύ νωρίς. Ως νεαρός νομικός βρέθηκε στη Φρανκφούρτη την εποχή που γινόταν εκεί η δίκη για τα εγκλήματα του Auschwitz. «Ήταν αναπόφευκτο να αναρωτηθώ τι στάση θα κρατούσα ο ίδιος αν βρισκόμουν στη θέση αυτών των νομικών, οι οποίοι ήταν μάλιστα από τους σημαντικότερους στυλοβάτες του ναζιστικού καθεστώτος. Θα συνεργαζόμουν ή θα αντιστεκόμουν; Αυτό το συνειδησιακό ερώτημα με απασχόλησε πολύ ως νεαρό επιστήμονα και με απασχολεί μέχρι σήμερα».
Πώς φτάσατε στον Νίκο Ζαχαριάδη και στην έρευνα για τους Έλληνες κρατουμένους στο Νταχάου;
«H ενασχόλησή μου με τα θέματα αυτά άρχισε από τότε που γνώρισα την Ήπειρο. Έμαθα γεγονότα που ήταν εντελώς άγνωστα στην πατρίδα μου, δηλαδή τις ανήκουστες πράξεις των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων στα ορεινά χωριά, στους Ασπράγγελους, στους Λιγκιάδες, που κάηκαν ολοσχερώς, αλλά και τα σχετικά με τη μεταφορά και την εξόντωση των Εβραίων από τα Γιάννινα στο Auschwitz. Συγκέντρωσα τότε τετρακόσιες πενήντα σελίδες έρευνας εκ των οποίων μόνο το κεφάλαιο για το Νταχάου δημοσιεύτηκε στο βιβλίο αυτό. Οι υπόλοιπες έρευνες πρόκειται προσεχώς να κυκλοφορήσουν επίσης σε βιβλίο από τον γιαννιώτικο Εκδοτικό Οίκο Ισνάφι».
Πόσοι ήταν οι Έλληνες που πέρασαν από το Νταχάου; Ήταν καλύτερες οι συνθήκες εκεί σε σχέση με άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης;
«Από το Νταχάου πέρασαν σχετικά λίγοι Έλληνες σε σύγκριση με τα άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Περί τους διακόσιους. Οι συνθήκες ζωής των κρατουμένων ήταν φριχτές: εξόντωση μέσω εργασίας. Επιζούσαν μόνο οι δυνατότεροι καθώς και όσοι έβρισκαν υποστήριξη από οργανωμένους συγκρατούμενούς τους. Δεν ευνοούνταν συγκεκριμένες εθνικότητες, αλλά οι Εβραίοι και οι Ρώσοι μπολσεβίκοι είχαν τη χειρότερη μοίρα. Στα Γιάννινα συνάντησα το 1989 έναν από τους Έλληνες κρατουμένους στο Νταχάου, τον Δημήτρη Σωτηριάδη, ο οποίος μου μίλησε για την επιβίωσή του σε αυτό το στρατόπεδο συγκέντρωσης και για τον Νίκο Ζαχαριάδη. Την απομαγνητοφώνηση της μαρτυρίας αυτής την παραχώρησα στο αρχείο του Μουσείου του Νταχάου. Αργότερα ολοκλήρωσα την έρευνά μου και με άλλες μαρτυρίες για τον Ζαχαριάδη, γιατί τελικά σε αυτόν επικεντρώθηκε η προσοχή μου. Έχουν γραφτεί αμέτρητες σελίδες γι' αυτόν. H δική μου έρευνα για τη στάση του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης αποτελεί μόνο μια μικρή ψηφίδα στο μεγάλο ιστορικό μωσαϊκό. Το συμπέρασμά μου πάντως, από τις έρευνές μου, είναι ότι ο Ζαχαριάδης δεν είχε προδοτική στάση στο Νταχάου».
Πώς καταλήξατε σε αυτό το συμπέρασμα;
«Διαπίστωσα πως είναι πολύ λίγα τα ηγετικά πρόσωπα για τα οποία διχάζονται τόσο βαθιά οι απόψεις. Για πολλούς ο Ζαχαριάδης υπήρξε πραγματικός επαναστάτης, για άλλους ένας άνθρωπος που οδήγησε την Ελλάδα στον Εμφύλιο και την καταστροφή. Πάντως όταν επέστρεψε το '45 από το Νταχάου στην Ελλάδα έγινε δεκτός με ενθουσιώδη συλλαλητήρια και με αγωνιστική ετοιμότητα. Όταν ο Εμφύλιος αρχίζει να διχάζει τη χώρα, πολλά ορεινά χωριά στην Ήπειρο μετονομάζουν την κεντρική τους πλατεία σε "Πλατεία Ζαχαριάδη". Αναρωτήθηκα ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος, ποιον ρόλο έπαιξε στο Νταχάου και γιατί τον κατηγόρησαν για συνεργάτη των ναζί. Ήθελα να βρω την αλήθεια αλλά άρχισε για μένα μια δύσκολη πορεία. Αποφάσισα να συναντήσω τον Μάρκο Βαφειάδη, τον δεύτερο τότε ισχυρό άνδρα στο κόμμα μετά τον Ζαχαριάδη. Στον Εμφύλιο ήταν ένας από τους πλέον έμπιστους συντρόφους του. Αργότερα εξελίχθηκε σε υπ' αριθμόν ένα εχθρό του. Ο Βαφειάδης δέχτηκε να μου παραχωρήσει μια συνέντευξη ενώ ήταν πολύ άρρωστος. Λίγες εβδομάδες αργότερα πέθανε. Στη συζήτησή μας ήταν κατηγορηματικός. Ήταν ακλόνητη η άποψή του για την προδοτική στάση του Ζαχαριάδη. Με παρέπεμψε στα βιβλία του και στα βιβλία άλλων. Μου φαινόταν πολύ αναστατωμένος όσο μου τα έλεγε όλα αυτά, σαν να του ήταν πολύ σπουδαίο να τον πιστέψω».
Εσείς όμως δεν αρκεστήκατε σε όσα σας είπε ο καπετάν Μάρκος. Πώς εξηγείτε τελικά όλες αυτές τις κατηγορίες ότι ο Ζαχαριάδης ήταν συνεργάτης των Γερμανών στο Νταχάου και μάλιστα διερμηνέας τους;
«Όσα συνέβησαν τότε ανάβουν ακόμα και σήμερα τα αίματα στην Ελλάδα. Ο Μάρκος Βαφειάδης ήταν απόλυτος. Εγώ όμως ήθελα να είμαι σίγουρος για τη στάση του Ζαχαριάδη στο Νταχάου. Πήγα στη Ρώμη και βρήκα τον Ιταλό Τζοβάνι Μελοντία, συγκρατούμενο του Ζαχαριάδη από την αρχή της κράτησής τους στο Νταχάου, δηλαδή από το 1941. Μου έδωσε μία πολύ λεπτομερή εικόνα του στρατοπέδου και της στάσης του Ζαχαριάδη. Δεν του φάνηκε, είπε, σε καμία περίπτωση συνεργάτης των Γερμανών, αλλά ένας πολύ γενναίος άνθρωπος που βοηθούσε τους συγκρατούμενούς του. Γιατί να τον κατηγορήσουν τόσο πολύ; Όπως μου ανέφερε και ο Μελοντία, ο Ζαχαριάδης ήταν ιδεολογικά πολύ φανατικός και αυτό του προκάλεσε συγκρούσεις με τους άλλους Έλληνες στο στρατόπεδο. Ο Μελοντία μού έδωσε συγκεκριμένες πληροφορίες για την παράνομη μυστική διοίκηση του στρατοπέδου με την οποία ήταν σε επαφή ο Ζαχαριάδης. Γι' αυτό είχε πολλούς εχθρούς μεταξύ των Ελλήνων στο Νταχάου. Επειδή ήθελε να παίζει τον αρχηγό, να δίνει γραμμή για το τι πρέπει να γίνει. Ήταν ένας σεκταριστής που πίστευε τυφλά στον μεγάλο Στάλιν και στις ντιρεκτίβες του κόμματος. Όπως και πολλούς άλλους συντρόφους του την εποχή εκείνη δεν τον απασχολούσαν οι δημοκρατικές διαδικασίες. Εξάλλου ήταν αρκετά μεγαλύτερος από τους περισσότερους συγκρατούμενούς του και ήθελε να υπογραμμίζει πως αυτός ξέρει τα πάντα και μπορεί να καθοδηγεί. H στάση του αυτή ήταν για πολλούς ανυπόφορη, μια και όλοι εκεί κοιτούσαν να επιζήσουν».
Αργήσατε πάντως να κλείσετε το κεφάλαιο Ζαχαριάδη. Συνεχίσατε για αρκετόν καιρό ακόμα τις έρευνές σας.
«Ναι, διότι οι κατηγορίες του Μάρκου Βαφειάδη δεν σταμάτησαν να με απασχολούν και στο μεταξύ μεταφέρθηκε η σορός του Ζαχαριάδη στην Ελλάδα. Έτσι προχώρησα σε περισσότερες συνομιλίες με κατήγορούς του και μη, τόσο στην Αθήνα όσο και στην Ήπειρο, από τις οποίες τελικά φάνηκε η παραποίηση των γεγονότων. Είπαν ότι ήταν διερμηνέας των Γερμανών. Μα αυτός δεν μιλούσε καθόλου καλά τα γερμανικά. Βρήκα κάποιον γέροντα στα Τρίκαλα τον οποίο πολλά βιβλία αναφέρουν ως βασικό μάρτυρα για την προδοτική στάση του Ζαχαριάδη. Δημοσιεύουν μάλιστα επιστολή του. Ο γέροντας όμως, ο Κοσμάς Τζίφος, ήταν αναλφάβητος και αποκλείεται να είχε γράψει επιστολή. Ούτε καν την υπογραφή του δεν αναγνώρισε. Μου είπε τα τελείως αντίθετα. Δεν ήξερε καν ότι έχει χρησιμοποιηθεί το όνομά του σε βιβλία. Τα ψεύδη για να αποδειχθεί ότι ο Ζαχαριάδης ήταν προδότης και συνεργάτης των ναζί είναι πολλά. Κατέληξα στο συμπέρασμα πως μπορεί να έκανε φοβερά λάθη στις πολιτικές του αποφάσεις με τραγικά αποτελέσματα για την Ελλάδα, πράκτορας όμως και συνεργάτης των Γερμανών στο Νταχάου δεν ήταν».
Από το Νταχάου στη Σιβηρία
O Νίκος Ζαχαριάδης, εκπαιδευμένος στη Μόσχα, επιστρέφει παράνομος στην Ελλάδα και αναλαμβάνει το 1931 γραμματέας της K.E. του KKE. Αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, τον Αύγουστο του 1936, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στην Κέρκυρα. Την άνοιξη του '41, όταν η Βέρμαχτ εισβάλλει στην Ελλάδα, οι Γερμανοί μαθαίνουν ποιον έχουν φυλακισμένο στην Κέρκυρα και τον μεταφέρουν στο Νταχάου, όπου φθάνει τις 30 Νοεμβρίου του 1941. Μένει στο στρατόπεδο μέχρι την απελευθέρωση. Τον Μάιο του '45 επιστρέφει στην Ελλάδα και διαφεύγει στη συνέχεια στη Σοβιετική Ένωση. Αργότερα πέφτει σε δυσμένεια και εξορίζεται στη Σιβηρία από όπου κάνει για χρόνια απεγνωσμένες προσπάθειες να σπάσει την απομόνωσή του. Αυτοκτονεί το 1973, η σορός του μεταφέρεται δεκαοκτώ χρόνια αργότερα στην Αθήνα και ενταφιάζεται στο A' Νεκροταφείο Αθηνών.
«Ανάμεσα στις κατηγορίες που διατυπώθηκαν εναντίον του Ζαχαριάδη είναι πως δεν πείνασε, γιατί όταν επέστρεψε στην Ελλάδα έδινε την εντύπωση καλοθρεμμένου ανθρώπου», γράφει ο Schminck-Gustavus. «Αυτό όμως δεν αποδεικνύει τίποτα για τις συνθήκες κράτησης στο Νταχάου, αφού είναι γνωστό από πολλές αφηγήσεις πρώην κρατουμένων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ότι όταν επέστρεψαν στις πατρίδες τους κανείς δεν πίστευε ότι είχαν υποφέρει από πείνα στο στρατόπεδο, γιατί τα σώματά τους κατά τις εβδομάδες μετά την απελευθέρωση είχαν παχύνει με αφύσικα γρήγορο ρυθμό, ώστε να δίνουν την εντύπωση ''καλοταϊσμένων'' ανθρώπων».
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
«Το μόνο που ξέρω σίγουρα είναι ότι ο Ζαχαριάδης εργαζόταν στο ξυλουργείο», αναφέρει ο συγκρατούμενός του, Τζοβάνι Μελοντία. «Στο πρώτο διάστημα, όταν τον βλέπαμε ακόμη συχνά, μας έδινε πολλές καλές συμβουλές... Μας έλεγε: ''Μη σκεφτείτε να αρνηθείτε να εργαστείτε. Σαμποτάζ, ναι! Αν έχετε το θάρρος. Αλλά σε καμία περίπτωση άρνηση εργασίας''. Και αυτή η συμβουλή του ήταν σωστή. H άρνηση εργασίας θα μπορούσε να κοστίσει τη ζωή σε πολλούς». (Απόσπασμα)
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΘΗΚΑΝ 215 ΕΛΛΗΝΕΣ
«Αμέσως μετά την απελευθέρωση», σημειώνει ο Schminck-Gustavus, «οι Έλληνες του στρατοπέδου είχαν εκδώσει... δελτίο ανακοινώσεων για την πληροφόρηση των συμπατριωτών τους. Ξεφυλλίζω τα φωτοαντίγραφα. Τα δύο πρώτα φύλλα φέρουν τον τίτλο ''Οδυσσέας''... Είναι χειρόγραφα αφού δεν υπήρχε στο στρατόπεδο γραφομηχανή με ελληνικούς χαρακτήρες. Το κύριο άρθρο του πρώτου φύλλου τιτλοφορείται: ''Τιμή και δόξα στους Αμερικανούς''. Αναφέρει ότι ανάμεσα στους απελευθερωμένους βρίσκονταν 215 Έλληνες και ότι σε όλο το στρατόπεδο κείτονταν ακόμη πτώματα. Αναφέρεται και το όνομα του Ζαχαριάδη. Είχε πάει στο Μόναχο και είχε αναφέρει επιστρέφοντας ότι ο γερμανικός άμαχος πληθυσμός λεηλατούσε τα καταστήματα». (Απόσπασμα από το βιβλίο).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου