Εφημερίδα Ανασύνταξη, αρ. φυλ. 156 (15-30 Απρίλη 2003), 158 (15-31 Μάη 2003) και 159 (1-15 Ιούνη 2003)
Μετά τις μαρτυρίες των συγκρατούμενων του Ζαχαριάδη στο Νταχάου, του γερμανού κομμουνιστή ΟΣΚΑΡ ΧΙΝΚΕΛ και του αγωνιστή ΒΑΓΓΕΛΗ ΠΑΠΑΝΙΚΟΥ, έρχεται τώρα και μια τρίτη μαρτυρία, του ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΩΤΗΡΙΑΔΗ, να διαψεύδει εκ νέου τις αθλιότητες των αδίστακτων λασπολόγων αντιζαχαριαδικών-αντιΚΚΕ 1918-55 εκδοτών των περιοδικών "ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑ"-"ΣΤΑΛΙΝ", κλπ.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης στο στρατόπεδο
- Μια άσχετη ερώτηση. Διάβασα κάπου ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης, αρχηγός του Κομμουνιστικού Κόμματος, ήταν κι αυτός κρατούμενος στο Νταχάου. Εσείς τον συναντήσατε ποτέ;
- Ναι, βέβαια, πολλές φορές.
- Δούλευε κι αυτός στο ραφείο;
- Όχι, αυτός ήταν κάπου αλλού. Ο Ζαχαριάδης ήταν εκείνος που ήρθε και μας συνάντησε την πρώτη νύχτα που φτάσαμε στο στρατόπεδο κι ενώ περιμέναμε σε μια γωνιά μέχρι το πρωί. Ήταν σχεδόν ξημερώματα όταν μας πλησίασε. Μας είπε: "Σε λίγο θα έρθουν και θα σας ρωτήσουν αν κάποιος από σας πάσχει από μαλάρια. Θα απαντήσετε όλοι όχι, ακόμη κι αν κάποιος πάσχει. Διαφορετικά, θα χρησιμοποιηθείτε σαν πειραματόζωα".
Μας είπε επίσης ότι ακόμη κι αν κάποιος από μας είναι υπάλληλος η φοιτητής, να δηλώσει ένα επάγγελμα, κι ας μην το ξέρει, αλλιώς θα "σας δώσουν τις χειρότερες δουλειές". Εγώ όμως ήμουν ακόμη μαθητής και δεν γνώριζα κανένα επάγγελμα. Γι' αυτόν το λόγο δήλωσα μετά πως είμαι ράφτης. Ο Ζαχαριάδης μετά τις συμβουλές του εξαφανίστηκε αμέσως. Αργότερα αποδείχτηκε πόσο χρήσιμες στάθηκαν οι συμβουλές του. Εάν έλεγα ότι είμαι μαθητής θα με έστελναν στα μεταλλεία ή στα αλατωρυχεία. Στο ραφείο ήταν φυσικά καλύτερα. Από ραπτική δεν είχαν ιδέα, αλλά με τον καιρό, σιγά-σιγά, και με μερικές σφαλιάρες κατάφερα τελικά να μάθω.
- Τον Ζαχαριάδη τον βλέπατε συχνά;
- Κάθε Κυριακή. Τις Κυριακές δεν δουλεύαμε. Τότε είχαμε χρόνο να συζητάμε. Για ότι μπορείς να φανταστείς.
- Και για πολιτική;
- Όσο αυτό ήταν δυνατό. Αλλά δεν είχαμε πληροφόρηση, ούτε μια εφημερίδα, τίποτε. Που και που, όταν βρίσκαμε καμιά παλιά εφημερίδα όπως τον Λαϊκό Παρατηρητή στο εργοστάσιο, κυκλοφορούσε από χέρι σε χέρι. Υπήρχε επίσης το ραδιόφωνο του στρατοπέδου με μεγάλα μεγάφωνα στο χώρο παρουσίασης. Την πρώτη φορά παραξενεύτηκα πάρα πολύ, γιατί συνεχώς μιλούσε ο "Στάλιν". Σκέφτηκα τι να σημαίνουν όλα αυτά τα παράξενα. Ήταν ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας; Αλλά συνεχώς αναφερόταν η, λέξη "ατσάλι" και δεν πολυκαταλάβαινα. Φυσικά σ' αυτές τις ειδήσεις έλεγαν μόνον αυτά που τους συνέφεραν και που ήθελαν να μαθαίνουμε. Κάτι περισσότερο και πιο αντικειμενικό ήταν αδύνατο. Κάποιες φορές πληροφορούμασταν από τις "νέες εισόδους", από τους νεοφερμένους δηλαδή που έφταναν στο στρατόπεδο. Φυσικά κι αυτές οι ειδήσεις ήταν πλέον παλιές.
- Ο Ζαχαριάδης όμως βγήκε από το Νταχάου. Ισχύει ότι τον άφησαν πολύ πριν την απελευθέρωση των υπολοίπων;
- "Όχι. Η υπόθεση έχει ως εξής: Μόλις άρχισε η απελευθέρωση από το Νταχάου, ο Ζαχαριάδης έφυγε για το Μόναχο. Εκεί συναντήθηκε με κάποιους κατάδικους, αλλά αυτοί ήταν κρατούμενοι πολέμου κι όχι πολιτικοί κρατούμενοι. Ανάμεσα σ' αυτούς υπήρχαν και κάποιοι που τους γνωρίζαμε. Κάποιοι από τα Γιάννενα. Μ' αυτούς ήρθαμε σε επαφή όταν βρεθήκαμε στο Μόναχο. Μετά τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς ήμασταν υποχρεωμένοι να καθαρίσουμε τις πόλεις από τα ερείπια.
Ο Ζαχαριάδης είχε ολοφάνερα φόβους για το τι μπορούσε να συμβεί τις τελευταίες ώρες της απελευθέρωσης από το Νταχάου. Έφυγε λοιπόν και πήγε να βρει κάποιους ανθρώπους. Εμείς οι υπόλοιποι μείναμε. Θέλαμε να πάμε και εμείς, αλλά οι Αμερικανοί δεν μας άφησαν. Μετά από τέσσερις-πέντε μέρες πληροφορηθήκαμε ότι τον αναζητούσαν. Ίσως είχαν βρει κάτι στο αρχείο του στρατοπέδου ή είχαν κάποιες πληροφορίες γι' αυτόν. Υπέθεσαν λοιπόν ότι οι "δικοί του άνθρωποι" θα ήξεραν που κρύβονταν. Όμως από τους δικούς του δεν ήταν πλέον κανένας εκεί, εκτός από μένα και έναν άλλο, τον Νίκο Γιοκαρίνη. Σιγά-σιγά είχαν όλοι πάει στο Μόναχο - εμείς ξεμείναμε σ' ένα σχολείο.
................
Αυτός ήταν που ήρθε και μου είπε: "Ψάχνουν τον Ζαχαριάδη. Ξέρεις που μπορεί να είναι;" Εγώ βέβαια αρνήθηκα ότι ήξερα. "Ιδέα δεν έχω που μπορεί να είναι", του απάντησα.
Την ίδια στιγμή, όμως, σε κάποιον που γνώριζα και που του είχα εμπιστοσύνη του είπα: "Πήγαινε στο σχολείο, βρες τον Ζαχαριάδη, και πες του ότι τον ψάχνουν".
^ Ο Ζαχαριάδης, όμως, είχε προνοήσει και είχε ήδη φύγει. Όταν όμως έμαθαν ότι βρίσκεται στο Μόναχο δεν είχε πλέον κανένα λόγο να κρύβεται. Τους είπε ότι θέλει να φύγει στη Γαλλία. Πήγε στο Παρίσι κι από εκεί με άλλο όνομα ξαναγύρισε στην Ελλάδα, φυσικά όλα αυτά με τη βοήθεια του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος.
- Ακούστηκε όμως ότι ο Ζαχαριάδης βγήκε από το Νταχάου λίγο πριν την απελευθέρωση. Αυτό ισχύει; Κατηγορήθηκε ότι κάρφωσε κι ότι μ' αυτό τον τρόπο εξαγόρασε την ελευθερία του. Αληθεύουν αυτές οι φήμες;
- Όχι, όχι. Όλα αυτά είναι ασύστολα ψέματα. Ούτε λόγος για κάτι τέτοιο.
- Υπάρχει κάποιος άλλος Έλληνας που να μπόρεσε να βγει από το Νταχάου πριν την απελευθέρωση;
- Όχι. Οι μόνοι που κατάφεραν να δραπετεύσουν ήταν καμιά δεκαριά Ρώσοι. Που πήγαν δεν γνωρίζω. Αυτό, τότε, πρακτικά ήταν αδύνατο. Δεν μπορούσαμε να κινηθούμε ελεύθερα. Δεκάχρονα παιδιά σε ρωτούσαν αν έχεις ταυτότητα. Δεν μπορούσες να πας πολύ μακριά. Τους Ρώσους δεν μπόρεσαν να τους βρουν. Όλους τους άλλους που κατάφεραν να δραπετεύσουν τους έπιασαν αμέσως. Για μας, στο στρατόπεδο, τέτοιου είδους καταστάσεις ήταν μαρτύριο. Κάθε φορά που κάποιος δραπέτευε μας καλούσαν σε αναφορά στο προαύλιο. Μας άφηναν εκεί να στεκόμαστε μέσα στο χιόνι μέχρι να τους πιάσουν. Πολλές φορές αυτό διαρκούσε περισσότερο από είκοσι τέσσερις ώρες. Ήταν πολλοί αυτοί που πέθαιναν από το κρύο και την ορθοστασία. Γι' αυτό λοιπόν καλύτερα να μην επιχειρούσε κανείς κάτι τέτοιο. Άλλωστε, ποιες πιθανότητες είχε να γλιτώσει κάποιος με ξυρισμένο κεφάλι, στολή τρελού και χωρίς να γνωρίζει τη γλώσσα.
Η "αυτοδιοίκηση"
...Οι ναζί έλυσαν εύκολα το πρόβλημα διαχείρισης των εκατοντάδων χιλιάδων κρατουμένων στα στρατόπεδα. Ανέθεσαν την "αυτοδιοίκηση" - ας την πούμε έτσι - στους κρατούμενους. Τους χιλιάδες γραφιάδες Ες-Ες τους έστειλαν στο μέτωπο. Η δουλειά ήταν πολλή. Εισαγωγή κρατουμένων, καταγραφή, αριθμός κράτησης, αφαίρεση των ενδυμάτων και γενικότερου ρουχισμού - ντύσιμο με ριγέ στολές - αφαίρεση παπουτσιών και αντικατάστασή τους με τσόκαρα, μεταφορές κρατουμένων, διαγραφές πεθαμένων και άλλα. Η "αυτοδιοίκηση" στηρίχτηκε στους Γερμανούς κρατουμένους, κυρίως λόγω γλώσσας, αλλά θα έπρεπε να ξέρουν και λίγα γράμματα. Στο Νταχάου, το 80% της αυτοδιοίκησης το κράταγαν οι κομμουνιστές-σοσιαλιστές, δηλαδή οι πρώτοι κρατούμενοι. Από αυτούς πήραν για να βοηθήσουν λόγω πείρας, όταν έγιναν κι άλλα στρατόπεδα.
Οι άνθρωποι της αυτοδιοίκησης κυκλοφορούσαν ελεύθερα σε όλα τα σημεία του στρατοπέδου, ακόμη και στο χώρο της Διοίκησης, αρκεί να φορούσαν ένα από τα περιβραχιόνια που τους παραχωρούσε η Διοίκηση και το οποίο έγραφε: "Όρντνουνγκ Ντίενοτ". Για την τάξη.
Έτσι, αν όχι όλα, τα περισσότερα στρατόπεδα των ναζί ήταν αυτοδιοικούμενα. Οι Γερμανοί κρατούμενοι του στρατοπέδου, πολιτικοί η ποινικοί, είχαν επισκεπτήριο από τους συγγενείς τους, που όμως δεν γινόταν μέσα στο στρατόπεδο, αλλά σε κάποιο οίκημα της κωμόπολης του Νταχάου.
Γεια σας. Μήπως κανείς σας με γνωρίζει;
Στο Νταχάου φτάσαμε στα τέλη Οκτωβρίου του 1943. Ήταν μεσάνυχτα και μας βάλανε να περιμένουμε στη συμβολή δυο κτιρίων. Κρύο τσουχτερό. Ησυχία απόλυτη. Όλο το στρατόπεδο κοιμάται. Το πρωί στις 5.00 η ώρα, μεγάλος σαματάς. Μια τεράστια πλατεία που απλωνόταν μπροστά μας γέμισε με χιλιάδες ανθρώπους.
Η Απέλ-πλατς, η πλατεία, ήταν ο χώρος όπου γίνονταν το προσκλητήριο και όπου συγκροτούνταν τα τμήματα εργασίας για να φύγουν για δουλειά στα εργοστάσια, που όλα ήσαν έξω η γύρω από το στρατόπεδο. Λίγο νωρίτερα μια σκιά μας ζύγωσε. Ήταν ένας άνθρωπος ντυμένος με τα ριγέ ρούχα του στρατοπέδου και στο αριστερό του χέρι είχε περασμένο ένα λευκό περιβραχιόνιο.
Ήμασταν κάπως απόμακρα από τον κυρίως χώρο της Απέλ-Πλατς, που δεν είχε φωτισμό και που το φώτιζαν οι ανταύγειες των φώτων του στρατοπέδου. Θα αναφέρω επί λέξει τη στιχομυθία με αυτό τον άνθρωπο:
-Γεια σας. Μήπως κανείς σας με γνωρίζει;
- Όχι (η απάντηση, μας).
- Ακούστε προσεκτικά. Δεν έχουμε πολύ χρόνο. Εδώ μέσα είναι κόλαση, ατσαλωθείτε για να αντέξετε, μην τα χάσετε, τα μάτια σας ανοιχτά και τα λόγια σας μετρημένα.
Πρώτον, θα δώσετε τα στοιχεία σας. Θα σας ρωτήσουν για το επάγγελμα σας. Για τους εργατοτεχνίτες δεν υπάρχει πρόβλημα. Στους διανοούμενους απευθύνομαι. Εσείς δεν θα πείτε την πραγματική σας απασχόληση (υπάλληλος, δάσκαλος, φοιτητής, κλπ.) αλλά θα βρείτε ένα εργατοτεχνικό επάγγελμα-τσαγκάρης, ράφτης, κουρέας, υδραυλικός. Μην το φοβάστε που δεν έχετε ιδέα από αυτά. Το Μεσημέρι θα σας εξηγήσω. Επιμένω σ' αυτό και το επαναλαμβάνω γιατί βλέπω στα πρόσωπα σας κάποια αμηχανία, κάποια αμφιβολία.
Δεύτερον, αυτοί ξέρουν ότι κάποτε στις νότιες περιοχές της Ευρώπης ενδημονούσε η ελονοσία. Θα σας ρωτήσουν αν παλιότερα η τώρα τελευταία προσβληθήκατε απ' αυτήν. Και στις δυο περιπτώσεις θα απαντήσετε κατηγορηματικά όχι. Τρίτον, πληροφοριακά ρωτάω αν κανένας από σας έχει στο σώμα του κανένα ωραίο και μεγάλο τατουάζ. Δεν έχω άλλο χρόνο, πρέπει να φύγω. Μην ξεχνάτε αυτά που είπα. Για την ώρα γεια σας, θα τα πούμε το μεσημέρι, γυρίζοντας από τη δουλειά. Είμαι ο Νίκος Ζαχαριάδης.
Έτσι γνωρίσαμε τον αρχηγό και γραμματέα του ΚΚΕ.
Γϊ' αυτά που μας συμβούλεψε ο Ζαχαριάδης θα δώσω τώρα μια εξήγηση όπως μας την είπαν και άλλοι φίλοι μας το μεσημέρι που γύρισαν από τη δουλειά. Για μας το κύριο ερώτημα ήταν: Πως ήξερε ο Ζαχαριάδης ότι έφτασαν Έλληνες; Του το είπαν οι Γερμανοί της "αυτοδιοίκησης". Η Διοίκηση, λόγω της περασμένης ώρας, δεν μπορούσε να μας παραλάβει στο στρατόπεδο.
Άλλωστε οι άνθρωποι της "αυτοδιοίκησης" του έδωσαν το περιβραχιόνιο για να μπορέσει να μας ζυγώσει. Ήμασταν σε απαγορευμένη για τους κρατούμενους περιοχή. Για την πρώτη συμβουλή, να δηλώσουν οι διανοούμενοι κάποιο εργατοτεχνικό επάγγελμα, ο Νίκος Ζαχαριάδης κάτι ήξερε, μια και βρισκόταν στο Νταχάου από το 1941. Έτσι είχε αρκετή εμπειρία από τα τεκταινόμενα, που λέμε. Τα εργοστάσια είχαν οργανωθεί όλα, για γρήγορη και μεγάλη απόδοση, με το σύστημα του καταμερισμού εργασίας. Σε όποιο κι αν πήγαινες, όλο και κάποιο πόστο θα βρισκόταν και για σένα. Όσο για τη δουλειά, τη μάθαινες αμέσως γιατί με το σύστημα καταμερισμού εργασίας που επικρατούσε έκανες πάντοτε το ίδιο πράγμα. Και για να εξηγούμαι καλύτερα, αναφέρω την προσωπική μου περίπτωση και ενός νεαρού δικηγόρου - μακαρίτη τώρα - από τη Ναύπακτο.
Επειδή εκείνο τον Οκτώβρη έκανε υπερβολικό κρύο και με τη σκέψη ότι ένα ραφείο δεν μπορεί ποτέ να είναι στο ύπαιθρο, δηλώσαμε ραφτάδες.
Την πρώτη μέρα στη δουλειά και εγώ κι ο φίλος μου Μίμης Γαλάνης φάγαμε ένα χορταστικό σουλτάν-μερεμετ. Από την άλλη μέρα όμως και με τη βοήθεια των συγκροτούμενων πιάσαμε ο μεν Γαλάνης μηχανή για κουμπότρυπες, εγώ μηχανή για κουμπιά, κι ως την απελευθέρωση οι δυο μας κάναμε εκατομμύρια κουμπότρυπες και ράψαμε εκατομμύρια κουμπιά.
Για τη δεύτερη συμβουλή, της ελονοσίας, εξηγούμαι με πραγματικό περιστατικό. Μετά από κάμποσο καιρό, έφεραν καμιά εκαντοπενηνταριά Καλαματιανούς στο Νταχάου. Ήταν σε ώρα εργασίας κι ούτε που τους πήραμε μυρωδιά. Δεν μπορέσαμε να τους προφυλάξουμε. Αποτέλεσμα, πολλοί από αυτούς πέθαναν στα πειράματα για την ελονοσία. Όσο τώρα για το τατουάζ, αν υπήρχε κανένας με κάτι τέτοιο πάνω τον μπορούσε μετά την καταγραφή του να μην περάσει στο κατώφλι του στρατοπέδου και να οδηγηθεί κατευθείαν στο "αναρρωτήριο": μια ένεση φαινόλης, αφαίρεση του κομματιού με το τατουάζ, επεξεργασία στο εργαστήριο κατεργασίας ανθρώπινου δέρματος, και σε λίγες μέρες ένα ωραιότατο αμπαζούρ που θα στόλιζε κάποια γωνιά στο σαλόνι ενός μεγαλοναζί.
Συνάντηση με Έλληνες
Μετά η γνωριμία μας με τον Ζαχαριάδη, κι αφού όλο το στρατόπεδο έφυγε για δουλειά, ασχολήθηκαν με μας. Σε κάποιο γραφείο δώσαμε τα στοιχεία μας, στους κρατούμενους της "αυτοδιοίκησης". Εκεί ήσαν και τρεις-τέσσερις των Ες-Ες, οι οποίοι ασχολούνταν με συγκεκριμένα πράγματα- Κατέγραφαν σε οδοντιατρικές καρτέλες τη θέση των χρυσών δοτών των κρατουμένων, κρατούσαν τα στοιχεία όσων είχαν προσβληθεί από ελονοσία και όσων, κατά την κρίση τους διάπλαση ήταν τέτοια ώστε να χρησιμοποιηθούν σε πειράματα. Γδυθήκαμε, κι όλο το ρουχισμό μας μαζί με τις κουβέρτες και τα προσωπικά μας είδη τα παραδόσαμε στο λογιστήριο. Μας έδωσαν και απόδειξη. Μαζί μ' αυτά όμως παραδώσαμε και τ' όνομα μας, κι εγώ από Τάκης Σωτηριάδης, έγινα 57739. Τις πρώτες μέρες έφαγα αρκετές κατραπακές γιατί δεν ήξερα το νούμερο μου στα γερμανικά, με φώναζαν κι εγώ "τρία πουλάκια κάθονταν". Όλοι μας το πάθαμε αυτό.
Έτσι γυμνοί βαδίσαμε καμιά διακοσιαριά μέτρα και χιόνιζε - και πήγαμε στο ντους. Εκεί μας έντυσαν με τα ριγέ ρούχα της φυλακής και μας έδωσαν και από ένα ζευγάρι σαμπό, παπούτσια με πάνινα ψίδια και ξύλινη σόλα. Στη συνέχεια πήγαμε σ ένα παράπηγμα, "καραντίνα" το λέγανε, όπου βρήκαμε κάποιους Έλληνες, που αμέσως μας κατατόπισαν με τα πιο απογοητευτικά λόγια. Νιώθαμε σαν να μπήκαμε στην κόλαση, αφού έφτανε ως εμάς η μυρωδιά των ανθρώπων που καίγονταν στα κρεματόρια.
Ο Ζαχαριάδης μας επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά. Προσπαθούσε κι αυτός να μην κυριαρχήσει η απογοήτευση και χάσουμε τον έλεγχο. Τα πάντα ήταν αρνητικά. Πουθενά δεν έβλεπες φως.
Τα σαμποτάζ
...Κάποιο πρωινό που γυρνάγαμε από τη δουλειά (δουλεύαμε πάντα νύχτα γιατί την ημέρα απασχολούσαν γερμανίδες εργάτριες) βρήκαμε το ρεύμα κατεβασμένο και από τα ηλεκτροφόρα σύρματα ξεκρεμούσαν κάποιους κρατούμενους που είχαν καεί στην προσπάθεια τους να δραπετεύσουν. Ήταν γύρω στα δεκαεφτά με δεκαοχτώ άτομα. Είχαν τρελαθεί οι καημένοι. Αυτό ήταν συχνό, καθημερινό, μπορώ να πω, φαινόμενο.
Στα εργοστάσια γίνονταν πολλά σαμποτάζ. Υπήρχε στο στρατόπεδο η λεγόμενη "αόρατη επιτροπή", που αποτελούνταν από πολλά μέλη της «Αυτοδιοίκησης»: πιστεύαμε ότι μετείχε και ο Ζαχαριάδης - και τη συγκεκριμένη περίοδο (1943. εκτιμούσε ότι δεν υπάρχει ελπίδα για τους κρατούμενους. Έτσι, τους παρότρυνε να διενεργούν σαμποτάζ όπου είναι δυνατόν πιστεύοντας ότι έτσι προσφέρουμε κι εμείς κάτι από εκεί μέσα. Πρωτοστατούσαν οι Ρώσοι, οι Γάλλοι και οι Πολωνοί αιχμάλωτοι πολέμου.
Διάχυτη είναι η γνώμη ότι κάποια στιγμή θα μας εξοντώσουν μαζικά όλους μαζί.
Θυμάμαι
...Όταν στο προσκλητήριο έλειπε κανείς, όλο το στρατόπεδο ήταν αναγκασμένο με κρύο, χιόνια, πάγους, βροχή να παραμείνει στην πλατεία ώσπου αυτός να βρεθεί. Δεν τους ενδιέφερε αν αργούσαμε να πάμε στη δουλειά. Μια φορά μείναμε εκεί με πάγο επί τρεις ώρες. Λείπανε δυο, που τελικά αποδείχτηκε ότι είχε γίνει λάθος στις μεταβολές. Εκείνο το βράδυ πέθαναν δεκαεφτά άτομα από το κρύο. Οι ναζί τρέμανε στη σκέψη ότι μπορεί κάποιος να δραπετεύσει. Ήτα βέβαια ζήτημα εγωισμού, αλλά κυρίως δεν θέλανε να μαθευτεί τι γίνεται μέσα στα στρατόπεδα όπου είχαν κλείσει κατά χιλιάδες αιχμαλώτους πολέμου γι να δουλεύουν στην πολεμική βιομηχανία. Υπήρχε η φήμη ότι παλαιότερα είχ γίνει προσκλητήριο που κράτησε τριάντα έξι ώρες μες στο χειμώνα και είχα πεθάνει χίλιοι εφτακόσιοι άνθρωποι.
Οι νεκροί των ιατρικών πειραμάτων
Τα πειράματα! Αυτοί που χρησιμοποιούνταν σε πειράματα νια την ελονοσία πέθαιναν, υποθέτω, γλυκά και ήρεμα. Σε κάποια φάση που τους έδιναν υπερβολική δόση φαρμάκου η προχωρούσαν σε αλλαγή, σκόλαγαν. Ίσως και να υπέφεραν, δεν μπορώ να το ξέρω γιατί δεν είμαι γιατρός.
Οι άλλοι όμως με την κατάψυξη και την πίεση πρέπει να υπέφεραν πολύ. Πολλά πειράματα έκαναν στις αρχές του1944. Όταν βλέπαμε να μπαίνουν στο στρατόπεδο αξιωματικοί γιατροί της αεροπορίας - κάθε τρεις-τέσσερις μέρες -σήμαινε πως είχαμε πειράματα. Μας έβγαζαν υποχρεωτικά όλους έξω στην πλατεία, κι αυτοί κυκλοφορούσαν ανάμεσα μας, επέλεγαν τα άτομα, έπαιρναν τους αριθμούς τους και μετά από λίγο τα καλούσαν από τα μεγάφωνα του στρατοπέδου να παρουσιαστούν στη Διοίκηση, και δεν τους ξαναβλέπαμε.
Μια και μοναδική φορά είδα τέτοιους νεκρούς. Συνήθως όταν τους πέρναγαν για το κρεματόριο τους σκέπαζαν. Αυτή τη φορά δεν ήταν καλά σκεπασμένοι και είδα τα πρόσωπα δυο από αυτούς. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή την εικόνα. Τα μάτια πεταγμένα προς τα έξω τα αίματα, σαν δάκρυα, στα μάτια τους, αίματα από τις μύτες και τα αυτιά τους. Φοβερή εικόνα.
"Μη βάλετε κονσέρβα στο στόμα σας"
... Θυμάμαι την τελευταία συμβουλή του Νίκου Ζαχαριάδη. Την πρώτη μέρα της απελευθέρωσης μας έδωσαν για φαγητό κονσέρβες κρέας και ψωμί. Αυτά ήταν από γερμανικές αποθήκες. Οι Αμερικανοί είχαν μαζί τους μόνο ξηρά τροφή - προκεχωρημένα τμήματα ήταν - δεν μπορούσαν να θρέψουν τόσες χιλιάδες κόσμο. Τις αποθήκες αυτές τις γνώριζαν οι κρατούμενοι που φόρτωναν και ξεφόρτωναν τις κονσέρβες. Μας έδωσαν λοιπόν κονσέρβες. Τρέχοντας ο Ζαχαριάδης ήρθε και μας είπε να μη βάλουμε κονσέρβα στο στόμα μας. Δώστε το κρέας και πάρτε το ψωμί, μας είπε. Και θα περάσουν πολλές μέρες μόνο με ψωμί και νερό. Την άλλη μέρα πήγαινες στις τουαλέτες και νόμιζες ότι βρίσκεσαι σε σφαγείο.
Εκείνες τις μέρες πέθαναν περισσότεροι από δυο χιλιάδες άτομα.
Μετά τις μαρτυρίες των συγκρατούμενων του Ζαχαριάδη στο Νταχάου, του γερμανού κομμουνιστή ΟΣΚΑΡ ΧΙΝΚΕΛ και του αγωνιστή ΒΑΓΓΕΛΗ ΠΑΠΑΝΙΚΟΥ, έρχεται τώρα και μια τρίτη μαρτυρία, του ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΩΤΗΡΙΑΔΗ, να διαψεύδει εκ νέου τις αθλιότητες των αδίστακτων λασπολόγων αντιζαχαριαδικών-αντιΚΚΕ 1918-55 εκδοτών των περιοδικών "ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑ"-"ΣΤΑΛΙΝ", κλπ.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης στο στρατόπεδο
- Μια άσχετη ερώτηση. Διάβασα κάπου ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης, αρχηγός του Κομμουνιστικού Κόμματος, ήταν κι αυτός κρατούμενος στο Νταχάου. Εσείς τον συναντήσατε ποτέ;
- Ναι, βέβαια, πολλές φορές.
- Δούλευε κι αυτός στο ραφείο;
- Όχι, αυτός ήταν κάπου αλλού. Ο Ζαχαριάδης ήταν εκείνος που ήρθε και μας συνάντησε την πρώτη νύχτα που φτάσαμε στο στρατόπεδο κι ενώ περιμέναμε σε μια γωνιά μέχρι το πρωί. Ήταν σχεδόν ξημερώματα όταν μας πλησίασε. Μας είπε: "Σε λίγο θα έρθουν και θα σας ρωτήσουν αν κάποιος από σας πάσχει από μαλάρια. Θα απαντήσετε όλοι όχι, ακόμη κι αν κάποιος πάσχει. Διαφορετικά, θα χρησιμοποιηθείτε σαν πειραματόζωα".
Μας είπε επίσης ότι ακόμη κι αν κάποιος από μας είναι υπάλληλος η φοιτητής, να δηλώσει ένα επάγγελμα, κι ας μην το ξέρει, αλλιώς θα "σας δώσουν τις χειρότερες δουλειές". Εγώ όμως ήμουν ακόμη μαθητής και δεν γνώριζα κανένα επάγγελμα. Γι' αυτόν το λόγο δήλωσα μετά πως είμαι ράφτης. Ο Ζαχαριάδης μετά τις συμβουλές του εξαφανίστηκε αμέσως. Αργότερα αποδείχτηκε πόσο χρήσιμες στάθηκαν οι συμβουλές του. Εάν έλεγα ότι είμαι μαθητής θα με έστελναν στα μεταλλεία ή στα αλατωρυχεία. Στο ραφείο ήταν φυσικά καλύτερα. Από ραπτική δεν είχαν ιδέα, αλλά με τον καιρό, σιγά-σιγά, και με μερικές σφαλιάρες κατάφερα τελικά να μάθω.
- Τον Ζαχαριάδη τον βλέπατε συχνά;
- Κάθε Κυριακή. Τις Κυριακές δεν δουλεύαμε. Τότε είχαμε χρόνο να συζητάμε. Για ότι μπορείς να φανταστείς.
- Και για πολιτική;
- Όσο αυτό ήταν δυνατό. Αλλά δεν είχαμε πληροφόρηση, ούτε μια εφημερίδα, τίποτε. Που και που, όταν βρίσκαμε καμιά παλιά εφημερίδα όπως τον Λαϊκό Παρατηρητή στο εργοστάσιο, κυκλοφορούσε από χέρι σε χέρι. Υπήρχε επίσης το ραδιόφωνο του στρατοπέδου με μεγάλα μεγάφωνα στο χώρο παρουσίασης. Την πρώτη φορά παραξενεύτηκα πάρα πολύ, γιατί συνεχώς μιλούσε ο "Στάλιν". Σκέφτηκα τι να σημαίνουν όλα αυτά τα παράξενα. Ήταν ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας; Αλλά συνεχώς αναφερόταν η, λέξη "ατσάλι" και δεν πολυκαταλάβαινα. Φυσικά σ' αυτές τις ειδήσεις έλεγαν μόνον αυτά που τους συνέφεραν και που ήθελαν να μαθαίνουμε. Κάτι περισσότερο και πιο αντικειμενικό ήταν αδύνατο. Κάποιες φορές πληροφορούμασταν από τις "νέες εισόδους", από τους νεοφερμένους δηλαδή που έφταναν στο στρατόπεδο. Φυσικά κι αυτές οι ειδήσεις ήταν πλέον παλιές.
- Ο Ζαχαριάδης όμως βγήκε από το Νταχάου. Ισχύει ότι τον άφησαν πολύ πριν την απελευθέρωση των υπολοίπων;
- "Όχι. Η υπόθεση έχει ως εξής: Μόλις άρχισε η απελευθέρωση από το Νταχάου, ο Ζαχαριάδης έφυγε για το Μόναχο. Εκεί συναντήθηκε με κάποιους κατάδικους, αλλά αυτοί ήταν κρατούμενοι πολέμου κι όχι πολιτικοί κρατούμενοι. Ανάμεσα σ' αυτούς υπήρχαν και κάποιοι που τους γνωρίζαμε. Κάποιοι από τα Γιάννενα. Μ' αυτούς ήρθαμε σε επαφή όταν βρεθήκαμε στο Μόναχο. Μετά τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς ήμασταν υποχρεωμένοι να καθαρίσουμε τις πόλεις από τα ερείπια.
Ο Ζαχαριάδης είχε ολοφάνερα φόβους για το τι μπορούσε να συμβεί τις τελευταίες ώρες της απελευθέρωσης από το Νταχάου. Έφυγε λοιπόν και πήγε να βρει κάποιους ανθρώπους. Εμείς οι υπόλοιποι μείναμε. Θέλαμε να πάμε και εμείς, αλλά οι Αμερικανοί δεν μας άφησαν. Μετά από τέσσερις-πέντε μέρες πληροφορηθήκαμε ότι τον αναζητούσαν. Ίσως είχαν βρει κάτι στο αρχείο του στρατοπέδου ή είχαν κάποιες πληροφορίες γι' αυτόν. Υπέθεσαν λοιπόν ότι οι "δικοί του άνθρωποι" θα ήξεραν που κρύβονταν. Όμως από τους δικούς του δεν ήταν πλέον κανένας εκεί, εκτός από μένα και έναν άλλο, τον Νίκο Γιοκαρίνη. Σιγά-σιγά είχαν όλοι πάει στο Μόναχο - εμείς ξεμείναμε σ' ένα σχολείο.
................
Αυτός ήταν που ήρθε και μου είπε: "Ψάχνουν τον Ζαχαριάδη. Ξέρεις που μπορεί να είναι;" Εγώ βέβαια αρνήθηκα ότι ήξερα. "Ιδέα δεν έχω που μπορεί να είναι", του απάντησα.
Την ίδια στιγμή, όμως, σε κάποιον που γνώριζα και που του είχα εμπιστοσύνη του είπα: "Πήγαινε στο σχολείο, βρες τον Ζαχαριάδη, και πες του ότι τον ψάχνουν".
^ Ο Ζαχαριάδης, όμως, είχε προνοήσει και είχε ήδη φύγει. Όταν όμως έμαθαν ότι βρίσκεται στο Μόναχο δεν είχε πλέον κανένα λόγο να κρύβεται. Τους είπε ότι θέλει να φύγει στη Γαλλία. Πήγε στο Παρίσι κι από εκεί με άλλο όνομα ξαναγύρισε στην Ελλάδα, φυσικά όλα αυτά με τη βοήθεια του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος.
- Ακούστηκε όμως ότι ο Ζαχαριάδης βγήκε από το Νταχάου λίγο πριν την απελευθέρωση. Αυτό ισχύει; Κατηγορήθηκε ότι κάρφωσε κι ότι μ' αυτό τον τρόπο εξαγόρασε την ελευθερία του. Αληθεύουν αυτές οι φήμες;
- Όχι, όχι. Όλα αυτά είναι ασύστολα ψέματα. Ούτε λόγος για κάτι τέτοιο.
- Υπάρχει κάποιος άλλος Έλληνας που να μπόρεσε να βγει από το Νταχάου πριν την απελευθέρωση;
- Όχι. Οι μόνοι που κατάφεραν να δραπετεύσουν ήταν καμιά δεκαριά Ρώσοι. Που πήγαν δεν γνωρίζω. Αυτό, τότε, πρακτικά ήταν αδύνατο. Δεν μπορούσαμε να κινηθούμε ελεύθερα. Δεκάχρονα παιδιά σε ρωτούσαν αν έχεις ταυτότητα. Δεν μπορούσες να πας πολύ μακριά. Τους Ρώσους δεν μπόρεσαν να τους βρουν. Όλους τους άλλους που κατάφεραν να δραπετεύσουν τους έπιασαν αμέσως. Για μας, στο στρατόπεδο, τέτοιου είδους καταστάσεις ήταν μαρτύριο. Κάθε φορά που κάποιος δραπέτευε μας καλούσαν σε αναφορά στο προαύλιο. Μας άφηναν εκεί να στεκόμαστε μέσα στο χιόνι μέχρι να τους πιάσουν. Πολλές φορές αυτό διαρκούσε περισσότερο από είκοσι τέσσερις ώρες. Ήταν πολλοί αυτοί που πέθαιναν από το κρύο και την ορθοστασία. Γι' αυτό λοιπόν καλύτερα να μην επιχειρούσε κανείς κάτι τέτοιο. Άλλωστε, ποιες πιθανότητες είχε να γλιτώσει κάποιος με ξυρισμένο κεφάλι, στολή τρελού και χωρίς να γνωρίζει τη γλώσσα.
Η "αυτοδιοίκηση"
...Οι ναζί έλυσαν εύκολα το πρόβλημα διαχείρισης των εκατοντάδων χιλιάδων κρατουμένων στα στρατόπεδα. Ανέθεσαν την "αυτοδιοίκηση" - ας την πούμε έτσι - στους κρατούμενους. Τους χιλιάδες γραφιάδες Ες-Ες τους έστειλαν στο μέτωπο. Η δουλειά ήταν πολλή. Εισαγωγή κρατουμένων, καταγραφή, αριθμός κράτησης, αφαίρεση των ενδυμάτων και γενικότερου ρουχισμού - ντύσιμο με ριγέ στολές - αφαίρεση παπουτσιών και αντικατάστασή τους με τσόκαρα, μεταφορές κρατουμένων, διαγραφές πεθαμένων και άλλα. Η "αυτοδιοίκηση" στηρίχτηκε στους Γερμανούς κρατουμένους, κυρίως λόγω γλώσσας, αλλά θα έπρεπε να ξέρουν και λίγα γράμματα. Στο Νταχάου, το 80% της αυτοδιοίκησης το κράταγαν οι κομμουνιστές-σοσιαλιστές, δηλαδή οι πρώτοι κρατούμενοι. Από αυτούς πήραν για να βοηθήσουν λόγω πείρας, όταν έγιναν κι άλλα στρατόπεδα.
Οι άνθρωποι της αυτοδιοίκησης κυκλοφορούσαν ελεύθερα σε όλα τα σημεία του στρατοπέδου, ακόμη και στο χώρο της Διοίκησης, αρκεί να φορούσαν ένα από τα περιβραχιόνια που τους παραχωρούσε η Διοίκηση και το οποίο έγραφε: "Όρντνουνγκ Ντίενοτ". Για την τάξη.
Έτσι, αν όχι όλα, τα περισσότερα στρατόπεδα των ναζί ήταν αυτοδιοικούμενα. Οι Γερμανοί κρατούμενοι του στρατοπέδου, πολιτικοί η ποινικοί, είχαν επισκεπτήριο από τους συγγενείς τους, που όμως δεν γινόταν μέσα στο στρατόπεδο, αλλά σε κάποιο οίκημα της κωμόπολης του Νταχάου.
Γεια σας. Μήπως κανείς σας με γνωρίζει;
Στο Νταχάου φτάσαμε στα τέλη Οκτωβρίου του 1943. Ήταν μεσάνυχτα και μας βάλανε να περιμένουμε στη συμβολή δυο κτιρίων. Κρύο τσουχτερό. Ησυχία απόλυτη. Όλο το στρατόπεδο κοιμάται. Το πρωί στις 5.00 η ώρα, μεγάλος σαματάς. Μια τεράστια πλατεία που απλωνόταν μπροστά μας γέμισε με χιλιάδες ανθρώπους.
Η Απέλ-πλατς, η πλατεία, ήταν ο χώρος όπου γίνονταν το προσκλητήριο και όπου συγκροτούνταν τα τμήματα εργασίας για να φύγουν για δουλειά στα εργοστάσια, που όλα ήσαν έξω η γύρω από το στρατόπεδο. Λίγο νωρίτερα μια σκιά μας ζύγωσε. Ήταν ένας άνθρωπος ντυμένος με τα ριγέ ρούχα του στρατοπέδου και στο αριστερό του χέρι είχε περασμένο ένα λευκό περιβραχιόνιο.
Ήμασταν κάπως απόμακρα από τον κυρίως χώρο της Απέλ-Πλατς, που δεν είχε φωτισμό και που το φώτιζαν οι ανταύγειες των φώτων του στρατοπέδου. Θα αναφέρω επί λέξει τη στιχομυθία με αυτό τον άνθρωπο:
-Γεια σας. Μήπως κανείς σας με γνωρίζει;
- Όχι (η απάντηση, μας).
- Ακούστε προσεκτικά. Δεν έχουμε πολύ χρόνο. Εδώ μέσα είναι κόλαση, ατσαλωθείτε για να αντέξετε, μην τα χάσετε, τα μάτια σας ανοιχτά και τα λόγια σας μετρημένα.
Πρώτον, θα δώσετε τα στοιχεία σας. Θα σας ρωτήσουν για το επάγγελμα σας. Για τους εργατοτεχνίτες δεν υπάρχει πρόβλημα. Στους διανοούμενους απευθύνομαι. Εσείς δεν θα πείτε την πραγματική σας απασχόληση (υπάλληλος, δάσκαλος, φοιτητής, κλπ.) αλλά θα βρείτε ένα εργατοτεχνικό επάγγελμα-τσαγκάρης, ράφτης, κουρέας, υδραυλικός. Μην το φοβάστε που δεν έχετε ιδέα από αυτά. Το Μεσημέρι θα σας εξηγήσω. Επιμένω σ' αυτό και το επαναλαμβάνω γιατί βλέπω στα πρόσωπα σας κάποια αμηχανία, κάποια αμφιβολία.
Δεύτερον, αυτοί ξέρουν ότι κάποτε στις νότιες περιοχές της Ευρώπης ενδημονούσε η ελονοσία. Θα σας ρωτήσουν αν παλιότερα η τώρα τελευταία προσβληθήκατε απ' αυτήν. Και στις δυο περιπτώσεις θα απαντήσετε κατηγορηματικά όχι. Τρίτον, πληροφοριακά ρωτάω αν κανένας από σας έχει στο σώμα του κανένα ωραίο και μεγάλο τατουάζ. Δεν έχω άλλο χρόνο, πρέπει να φύγω. Μην ξεχνάτε αυτά που είπα. Για την ώρα γεια σας, θα τα πούμε το μεσημέρι, γυρίζοντας από τη δουλειά. Είμαι ο Νίκος Ζαχαριάδης.
Έτσι γνωρίσαμε τον αρχηγό και γραμματέα του ΚΚΕ.
Γϊ' αυτά που μας συμβούλεψε ο Ζαχαριάδης θα δώσω τώρα μια εξήγηση όπως μας την είπαν και άλλοι φίλοι μας το μεσημέρι που γύρισαν από τη δουλειά. Για μας το κύριο ερώτημα ήταν: Πως ήξερε ο Ζαχαριάδης ότι έφτασαν Έλληνες; Του το είπαν οι Γερμανοί της "αυτοδιοίκησης". Η Διοίκηση, λόγω της περασμένης ώρας, δεν μπορούσε να μας παραλάβει στο στρατόπεδο.
Άλλωστε οι άνθρωποι της "αυτοδιοίκησης" του έδωσαν το περιβραχιόνιο για να μπορέσει να μας ζυγώσει. Ήμασταν σε απαγορευμένη για τους κρατούμενους περιοχή. Για την πρώτη συμβουλή, να δηλώσουν οι διανοούμενοι κάποιο εργατοτεχνικό επάγγελμα, ο Νίκος Ζαχαριάδης κάτι ήξερε, μια και βρισκόταν στο Νταχάου από το 1941. Έτσι είχε αρκετή εμπειρία από τα τεκταινόμενα, που λέμε. Τα εργοστάσια είχαν οργανωθεί όλα, για γρήγορη και μεγάλη απόδοση, με το σύστημα του καταμερισμού εργασίας. Σε όποιο κι αν πήγαινες, όλο και κάποιο πόστο θα βρισκόταν και για σένα. Όσο για τη δουλειά, τη μάθαινες αμέσως γιατί με το σύστημα καταμερισμού εργασίας που επικρατούσε έκανες πάντοτε το ίδιο πράγμα. Και για να εξηγούμαι καλύτερα, αναφέρω την προσωπική μου περίπτωση και ενός νεαρού δικηγόρου - μακαρίτη τώρα - από τη Ναύπακτο.
Επειδή εκείνο τον Οκτώβρη έκανε υπερβολικό κρύο και με τη σκέψη ότι ένα ραφείο δεν μπορεί ποτέ να είναι στο ύπαιθρο, δηλώσαμε ραφτάδες.
Την πρώτη μέρα στη δουλειά και εγώ κι ο φίλος μου Μίμης Γαλάνης φάγαμε ένα χορταστικό σουλτάν-μερεμετ. Από την άλλη μέρα όμως και με τη βοήθεια των συγκροτούμενων πιάσαμε ο μεν Γαλάνης μηχανή για κουμπότρυπες, εγώ μηχανή για κουμπιά, κι ως την απελευθέρωση οι δυο μας κάναμε εκατομμύρια κουμπότρυπες και ράψαμε εκατομμύρια κουμπιά.
Για τη δεύτερη συμβουλή, της ελονοσίας, εξηγούμαι με πραγματικό περιστατικό. Μετά από κάμποσο καιρό, έφεραν καμιά εκαντοπενηνταριά Καλαματιανούς στο Νταχάου. Ήταν σε ώρα εργασίας κι ούτε που τους πήραμε μυρωδιά. Δεν μπορέσαμε να τους προφυλάξουμε. Αποτέλεσμα, πολλοί από αυτούς πέθαναν στα πειράματα για την ελονοσία. Όσο τώρα για το τατουάζ, αν υπήρχε κανένας με κάτι τέτοιο πάνω τον μπορούσε μετά την καταγραφή του να μην περάσει στο κατώφλι του στρατοπέδου και να οδηγηθεί κατευθείαν στο "αναρρωτήριο": μια ένεση φαινόλης, αφαίρεση του κομματιού με το τατουάζ, επεξεργασία στο εργαστήριο κατεργασίας ανθρώπινου δέρματος, και σε λίγες μέρες ένα ωραιότατο αμπαζούρ που θα στόλιζε κάποια γωνιά στο σαλόνι ενός μεγαλοναζί.
Συνάντηση με Έλληνες
Μετά η γνωριμία μας με τον Ζαχαριάδη, κι αφού όλο το στρατόπεδο έφυγε για δουλειά, ασχολήθηκαν με μας. Σε κάποιο γραφείο δώσαμε τα στοιχεία μας, στους κρατούμενους της "αυτοδιοίκησης". Εκεί ήσαν και τρεις-τέσσερις των Ες-Ες, οι οποίοι ασχολούνταν με συγκεκριμένα πράγματα- Κατέγραφαν σε οδοντιατρικές καρτέλες τη θέση των χρυσών δοτών των κρατουμένων, κρατούσαν τα στοιχεία όσων είχαν προσβληθεί από ελονοσία και όσων, κατά την κρίση τους διάπλαση ήταν τέτοια ώστε να χρησιμοποιηθούν σε πειράματα. Γδυθήκαμε, κι όλο το ρουχισμό μας μαζί με τις κουβέρτες και τα προσωπικά μας είδη τα παραδόσαμε στο λογιστήριο. Μας έδωσαν και απόδειξη. Μαζί μ' αυτά όμως παραδώσαμε και τ' όνομα μας, κι εγώ από Τάκης Σωτηριάδης, έγινα 57739. Τις πρώτες μέρες έφαγα αρκετές κατραπακές γιατί δεν ήξερα το νούμερο μου στα γερμανικά, με φώναζαν κι εγώ "τρία πουλάκια κάθονταν". Όλοι μας το πάθαμε αυτό.
Έτσι γυμνοί βαδίσαμε καμιά διακοσιαριά μέτρα και χιόνιζε - και πήγαμε στο ντους. Εκεί μας έντυσαν με τα ριγέ ρούχα της φυλακής και μας έδωσαν και από ένα ζευγάρι σαμπό, παπούτσια με πάνινα ψίδια και ξύλινη σόλα. Στη συνέχεια πήγαμε σ ένα παράπηγμα, "καραντίνα" το λέγανε, όπου βρήκαμε κάποιους Έλληνες, που αμέσως μας κατατόπισαν με τα πιο απογοητευτικά λόγια. Νιώθαμε σαν να μπήκαμε στην κόλαση, αφού έφτανε ως εμάς η μυρωδιά των ανθρώπων που καίγονταν στα κρεματόρια.
Ο Ζαχαριάδης μας επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά. Προσπαθούσε κι αυτός να μην κυριαρχήσει η απογοήτευση και χάσουμε τον έλεγχο. Τα πάντα ήταν αρνητικά. Πουθενά δεν έβλεπες φως.
Τα σαμποτάζ
...Κάποιο πρωινό που γυρνάγαμε από τη δουλειά (δουλεύαμε πάντα νύχτα γιατί την ημέρα απασχολούσαν γερμανίδες εργάτριες) βρήκαμε το ρεύμα κατεβασμένο και από τα ηλεκτροφόρα σύρματα ξεκρεμούσαν κάποιους κρατούμενους που είχαν καεί στην προσπάθεια τους να δραπετεύσουν. Ήταν γύρω στα δεκαεφτά με δεκαοχτώ άτομα. Είχαν τρελαθεί οι καημένοι. Αυτό ήταν συχνό, καθημερινό, μπορώ να πω, φαινόμενο.
Στα εργοστάσια γίνονταν πολλά σαμποτάζ. Υπήρχε στο στρατόπεδο η λεγόμενη "αόρατη επιτροπή", που αποτελούνταν από πολλά μέλη της «Αυτοδιοίκησης»: πιστεύαμε ότι μετείχε και ο Ζαχαριάδης - και τη συγκεκριμένη περίοδο (1943. εκτιμούσε ότι δεν υπάρχει ελπίδα για τους κρατούμενους. Έτσι, τους παρότρυνε να διενεργούν σαμποτάζ όπου είναι δυνατόν πιστεύοντας ότι έτσι προσφέρουμε κι εμείς κάτι από εκεί μέσα. Πρωτοστατούσαν οι Ρώσοι, οι Γάλλοι και οι Πολωνοί αιχμάλωτοι πολέμου.
Διάχυτη είναι η γνώμη ότι κάποια στιγμή θα μας εξοντώσουν μαζικά όλους μαζί.
Θυμάμαι
...Όταν στο προσκλητήριο έλειπε κανείς, όλο το στρατόπεδο ήταν αναγκασμένο με κρύο, χιόνια, πάγους, βροχή να παραμείνει στην πλατεία ώσπου αυτός να βρεθεί. Δεν τους ενδιέφερε αν αργούσαμε να πάμε στη δουλειά. Μια φορά μείναμε εκεί με πάγο επί τρεις ώρες. Λείπανε δυο, που τελικά αποδείχτηκε ότι είχε γίνει λάθος στις μεταβολές. Εκείνο το βράδυ πέθαναν δεκαεφτά άτομα από το κρύο. Οι ναζί τρέμανε στη σκέψη ότι μπορεί κάποιος να δραπετεύσει. Ήτα βέβαια ζήτημα εγωισμού, αλλά κυρίως δεν θέλανε να μαθευτεί τι γίνεται μέσα στα στρατόπεδα όπου είχαν κλείσει κατά χιλιάδες αιχμαλώτους πολέμου γι να δουλεύουν στην πολεμική βιομηχανία. Υπήρχε η φήμη ότι παλαιότερα είχ γίνει προσκλητήριο που κράτησε τριάντα έξι ώρες μες στο χειμώνα και είχα πεθάνει χίλιοι εφτακόσιοι άνθρωποι.
Οι νεκροί των ιατρικών πειραμάτων
Τα πειράματα! Αυτοί που χρησιμοποιούνταν σε πειράματα νια την ελονοσία πέθαιναν, υποθέτω, γλυκά και ήρεμα. Σε κάποια φάση που τους έδιναν υπερβολική δόση φαρμάκου η προχωρούσαν σε αλλαγή, σκόλαγαν. Ίσως και να υπέφεραν, δεν μπορώ να το ξέρω γιατί δεν είμαι γιατρός.
Οι άλλοι όμως με την κατάψυξη και την πίεση πρέπει να υπέφεραν πολύ. Πολλά πειράματα έκαναν στις αρχές του1944. Όταν βλέπαμε να μπαίνουν στο στρατόπεδο αξιωματικοί γιατροί της αεροπορίας - κάθε τρεις-τέσσερις μέρες -σήμαινε πως είχαμε πειράματα. Μας έβγαζαν υποχρεωτικά όλους έξω στην πλατεία, κι αυτοί κυκλοφορούσαν ανάμεσα μας, επέλεγαν τα άτομα, έπαιρναν τους αριθμούς τους και μετά από λίγο τα καλούσαν από τα μεγάφωνα του στρατοπέδου να παρουσιαστούν στη Διοίκηση, και δεν τους ξαναβλέπαμε.
Μια και μοναδική φορά είδα τέτοιους νεκρούς. Συνήθως όταν τους πέρναγαν για το κρεματόριο τους σκέπαζαν. Αυτή τη φορά δεν ήταν καλά σκεπασμένοι και είδα τα πρόσωπα δυο από αυτούς. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή την εικόνα. Τα μάτια πεταγμένα προς τα έξω τα αίματα, σαν δάκρυα, στα μάτια τους, αίματα από τις μύτες και τα αυτιά τους. Φοβερή εικόνα.
"Μη βάλετε κονσέρβα στο στόμα σας"
... Θυμάμαι την τελευταία συμβουλή του Νίκου Ζαχαριάδη. Την πρώτη μέρα της απελευθέρωσης μας έδωσαν για φαγητό κονσέρβες κρέας και ψωμί. Αυτά ήταν από γερμανικές αποθήκες. Οι Αμερικανοί είχαν μαζί τους μόνο ξηρά τροφή - προκεχωρημένα τμήματα ήταν - δεν μπορούσαν να θρέψουν τόσες χιλιάδες κόσμο. Τις αποθήκες αυτές τις γνώριζαν οι κρατούμενοι που φόρτωναν και ξεφόρτωναν τις κονσέρβες. Μας έδωσαν λοιπόν κονσέρβες. Τρέχοντας ο Ζαχαριάδης ήρθε και μας είπε να μη βάλουμε κονσέρβα στο στόμα μας. Δώστε το κρέας και πάρτε το ψωμί, μας είπε. Και θα περάσουν πολλές μέρες μόνο με ψωμί και νερό. Την άλλη μέρα πήγαινες στις τουαλέτες και νόμιζες ότι βρίσκεσαι σε σφαγείο.
Εκείνες τις μέρες πέθαναν περισσότεροι από δυο χιλιάδες άτομα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου